توکن سوزی چیست؟ کاربرد و اثر Token burn بر قیمت ارز دیجیتال

اگر در بازار ارز دیجیتال فعال هستید حتما بارها در مورد فرآیند توکن سوزی ارز دیجیتال اخباری به گوشتان رسیده است. بسیاری از پروژه‌های کریپتوکارنسی معروف از توکن سوزی استفاده می‌کنند تا با کنترل میزان توکن‌های پروژه اثر مثبتی بر روی قیمت پروژه داشته باشند. در این مقاله می‌خواهیم در کنار پاسخ دادن به سوال توکن سوزی چیست، دلایل انجام این کار، اثر آن بر روی قیمت رمز ارز پروژه و مزایا و معایب آن را مورد بررسی قرار دهیم.

توکن سوزی چیست؟

«توکن سوزی» (Token Burn) به خارج کردن همیشگی توکن‌های یک پروژه کریپتوکارنسی از گردش گفته می‌شود. اگرچه در این اصطلاح از واژه توکن استفاده می‌شود اما فرآیند توکن سوزی برای کوین‌های بلاک چین نیز قابل انجام است. به عنوان مثال، رمز ارز «بایننس» (BNB) کوین مربوط به بلاک چین زنجیره هوشمند بایننس است که برنامه توکن سوزی مداوم را در دستور کار خود قرار داده است. تفاوت توکن و کوین را می‌توان در داشتن یا نداشتن بلاک چین خلاصه کرد. در حالی که کوین رمز ارز اصلی هر بلاک چین است، توکن‌ها توسط قراردادهای هوشمند در بلاک چین ایجاد می‌شوند.

برای توکن سوزی ارزهای دیجیتال از کیف پول ارز دیجیتال بدون کلید خصوصی استفاده می‌شود. کیف پول ارز دیجیتال ابزاری برای دسترسی کاربران به بلاک چین است. هر کاربر در شبکه بلاک چین با یک آدرس شناخته می‌شود که دیگران با استفاده از این آدرس می‌توانند به کاربر ارز دیجیتال ارسال کنند. برای استفاده از ارزهای ارسال شده به آدرس، کاربر از رمز عبور مربوط به آدرس استفاده می‌کند. طبیعی است که این رمز عبور تنها در اختیار کاربر است و دسترسی دیگران به این رمز ممکن است سبب از بین رفتن دارایی‌های آن‌ها شود.

در کیف پول ارز دیجیتال از رمزنکاری نامتقارن برای ساخت آدرس و رمز عبور استفاده می‌شود. «کلید خصوصی» (Private Key) رمز عبور کاربر است که از مجموعه‌ای از اعداد و حروف ساخته می‌شود. «کلید عمومی» (Public Key) به عنوان آدرس کاربر استفاده می‌شود و از قرار دادن کلید خصوصی در توابع رمزنگاری به دست می‌آید. استفاده از کلید عمومی برای پیدا کردن کلید خصوصی کاربر در عمل غیرممکن است و همین مساله امنیت دارایی‌های دیجیتال کاربر را تامین می‌کند.

برای انجام توکن سوزی از کیف پول ارز دیجیتالی استفاده می‌شود که کلید خصوصی ندارد. بنابراین، با ارسال توکن‌ها یا کوین‌ها به این آدرس دیگر هیچ شخصی قادر به دسترسی به دارایی‌های کیف پول و خرج کردن آن‌ها نیست. به این نوع آدرس‌ها در فضای ارز دیجیتال «خورنده» یا «سوزاننده» گفته می‌شود. با این توضیحات می‌توان گفت فرآیند توکن سوزی ارز دیجیتال به ارسال توکن‌های یک پروژه به آدرس یک کیف پول بدون کلید خصوصی گفته می‌شود.

کاربرد توکن سوزی چیست؟

توکن سوزی باعث خارج شدن همیشگی توکن‌های پروژه ارز دیجیتال از عرضه می‌شود. بنابراین، در نگاه اول می‌توان گفت که با اجرای توکن سوزی، میزان توکن‌های در گردش پروژه کاهش می‌یابد و این به نوبه خود می‌تواند بر روی قیمت ارز دیجیتال پروژه اثرگذار باشد. دلایل مختلفی برای توکن سوزی وجود دارد که هر کدام در جای خود کاربرد موثری دارند. در ادامه به بررسی موردی کاربردهای توکن سوزی می‌پردازیم.

کنترل عرضه و تقاضا

اصلی‌ترین کاربرد توکن سوزی در کاهش عرضه توکن‌های در گردش به منظور تعادل بین عرضه و تقاضا و افزایش قیمت توکن‌های پروژه ارز دیجیتال است. در اقتصاد کمیابی یکی از عوامل اصلی ارزشمندی دارایی‌ها تعریف می‌شود. توکن‌سوزی با کاهش عرضه باعث می‌شود که توکن‌های پروژه کمیاب‌تر شوند و این مساله باعث تعادل در عرضه و تقاضای پروژه می‌شود. در صورتی که همزمان با کاهش عرضه از طریق توکن سوزی، تقاضا برای یک رمز ارز نیز افزایش پیدا کند، توکن مورد نظر افزایش قیمت خوبی را تجربه می‌کند.

در بسیاری از پروژه‌های ارز دیجیتال مکانیزم توکن سوزی برای سوزاندن بخشی از کارمزدهای دریافت شده از تراکنش‌ها انجام می‌شود. این فرآیند باعث می‌شود که به صورت خودکار بخشی از توکن‌های ایجاد شده در طی زمان سوزانده شوند و عرضه و تقاضای رمز ارزهای پروژه به تعادل برسد. به عنوان مثال، در پروژه ارز دیجیتال آپتوس هزینه کارمزد تراکنش‌ها سوزانده می‌شود تا در مقابل کوین‌های جدید ایجاد شده برای سوددهی به نودها، عرضه و تقاضای توکن‌ها در تعادل باشد.

الگوریتم اجماع Proof of Burn

دومین کاربرد توکن سوزی در استفاده از آن به عنوان الگوریتم اجماع برای برخی از پروژه‌های بلاک چینی است. در الگوریتم اجماع نودها برای اثبات فعالیت درستکارانه خود باید هزینه‌ای را در قبال شبکه پرداخت کنند. در اثبات کار این هزینه از طریق مصرف انرژی برای حل معادله هر بلاک تامین می‌شود. در اثبات سهام کاربران توکن‌های خود را به عنوان ضمانت در اختیار پروتکل قرار می‌دهند تا در صورت خرابکاری بخشی از این توکن‌ها یا کل آن‌ها ضبط شود. در «اثبات سوزاندن» (Proof of Burn | PoB) این کار با سوزاندن بخشی از توکن‌های در اختیار نودها انجام می‌شود.

در این روش نودها باید ثابت کنند که بخشی از توکن‌های خود را با ارسال به آدرس خورنده سوزانده‌اند. سوزاندن توکن‌ها شانس نودها را برای ایجاد بلاک تعیین می‌کند و در نهایت پس از ایجاد بلاک کاربران در ازای سوزاندن توکن‌های خود، ارزهای جدید تولید شده را دریافت می‌کنند. درصوتی که کاربری برخلاف قوانین عمل کند، از طرف شبکه شناسایی می‌شود و دیگر پاداشی برای او در نظر گرفته نمی‌شود. بدین ترتیب توکن‌های کاربر از بین می‌رود. ارزهایی که برای سوزاندن استفاده می‌شود لزوما توکن اصلی پروژه نیستند و می‌تواند سایر ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم باشند.

اثبات سوزاندن مصرف انرژی بالایی ندارد و از طرفی با سوزاندن توکن‌ها امنیت بیشتری را برای کاربران فراهم می‌کند. مشکلی که در این فرآیند وجود دارد این است که این فرآیند می‌تواند باعث از بین رفتن بخشی از رمز ارزهای پروژه‌های دیگر مانند بیت کوین شود که این مساله می‌تواند بر روی قیمت بیت کوین اثر مثبت و بر کارایی آن اثر منفی داشته باشد. پروژه‌هایی مثل «Slimcoin» بر روی اجرای این ایده تلاش کرده‌اند اما هنوز موفقیتی برای آن به دست نیامده است. توجه داشته باشید که اثبات سوزاندن لزوما تاثیری در کاهش عرضه توکن‌های پرژه ندارد زیرا پس از ایجاد بلاک توکن‌های جدید شبکه ایجاد می‌شوند.

توکن سوزی جهت انتقال توکن به بلاک چین دیگر

پل بلاک چین به دسته‌ای از پروژه‌های ارز دیجیتال گفته می‌شود که هدف آن ایجاد ارتباط بین بلاک چین‌های مختلف است. انتقال توکن‌ها و کوین‌ها یک پروژه بلاک چین به بلاک چین دیگر می‌تواند سبب رشد و شکوفایی فضای ارزهای دیجیتال و راحتی کار برای کاربران شود. روش‌های مختلف برای ارسال توکن از یک بلاک چین به بلاک چین دیگر در پل‌های بلاک چینی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها روش «سوزاندن و ایجاد» (Burn and Mint) است.

در این روش کاربر توکن‌های خود را در مبدا به قرارداد هوشمند پل بلاک چینی انتقال می‌دهد. این قرارداد توکن مورد نظر را می‌سوزاند و معادل آن را در بلاک چین دیگر ایجاد کرده و به کیف پول کاربر واریز می‌کند. موقع برگشت از بلاک چین مقصد به بلاک چین اولیه نیز همین فرآیند تکرار می‌شود و توکن کاربر در مقصد سوزانده شده و توکن‌های معادل در شبکه مبدا ایجاد می‌شوند. این کار برای انواع توکن‌های ارز دیجیتال مثل توکن حاکمیتی و توکن‌های کاربردی قابل انجام است و شامل کوین‌ها نیز می‌شود.

توکن سوزی جهت ثبات قیمت پس از عرضه اولیه

یکی دیگر از کاربردهای توکن سوزی در عرضه اولیه ارز دیجیتال است. عرضه اولیه ارز دیجیتال به فرآیند فروش توکن‌های یک پروژه ارز دیجیتال به صورت عمومی به کاربران گفته می‌شود. این کار در ابتدای مسیر راه پروژه و به منظور جذب سرمایه برای توسعه فعالیت‌ها انجام می‌شود. یکی از روش‌های رایج در عرضه اولیه توکن‌های ارز دیجیتال تعیین تعداد توکن‌های قابل عرضه و قیمت آن‌ها است. در این روش کاربران می‌توانند در قیمت مشخص شده بخشی از توکن‌های پروژه را خریداری کنند. اگر در این روش تمامی توکن‌ها به فروش نرسند و توکن‌های باقی‌مانده وارد چرخه گردش شود، خریداران پروژه دچار ضرر می‌شوند.

سازوکار توکن سوزی برای جلوگیری از این اتفاق استفاده می‌شود. در این شرایط تیم مدیریتی پروژه باقی‌مانده توکن‌ها را با ارسال به آدرس خورنده می‌سوزاند تا با کنترل عرضه تاثیر منفی حاصل بر روی قیمت پروژه را از بین ببرد. پروژه ارز دیجیتال «Genesis Vision» از جمله پروزه‌هایی است که در عرضه اولیه 40 میلیون توکن خود از این روش استفاده کرد و 39/6 میلیون توکن به فروش نرفته را با روش توکن سوزی از چرخه خارج کرد.

توکن سوزی برای ایجاد استیل کوین الگوریتمی

یکی دیگر از کاربردهای توکن سوزی در ایجاد استیبل کوین‌ها به روش الگوریتمی است. استیبل کوین‌های الگوریتمی دسته‌ای از توکن‌های با ارزش ثابت هستند که پشتوانه دارایی فیزیکی یا دیجیتال ندارند و ارزش آن‌ها با اعمال تغییرات در الگوریتم تعریف شده ثابت باقی می‌ماند. دسته اول استیبل کوین‌های الگوریتمی پروژه‌هایی هستند که از دو توکن استفاده می‌کنند. در این روش یکی از توکن‌ها استیبل است و دیگری در اثر عرضه و تقاضای بازار با تغییر قیمت مواجه می‌شود. استیبل کوین ترا و کوین لونا از جمله معروف ترین ارزهای دیجیتال به این روش هستند.

در این پروژه اگر قیمت دلار ترا (UST) کمتر از یک دلار شود، کاربران می‌توانند با سوزاندن UST توکن لونا را به ازای هر UST یک دلار، خریداری کنند. این مساله باعث کاهش تعداد UST و افزایش ارزش آن می‌شود. زمانی که قیمت UST بیشتر از یک دلار باشد، کاربران می‌توانند با سوزاندن توکن لونا UST را به قیمت یک دلار به دست آورند. بدین ترتیب با ترید و معامله آربیتراژ کاربران، قیمت استیبل کوین ثابت می‌ماند. البته فروپاشی بلاک چین ترا و رمز ارزهای آن نشان داد که این ایده از پختگی کافی برخوردار نیست و خرید تتر و سایر استیبل کوین‌های با پشتوانه دلار فیزیکی گزینه بهتری است.

نوع دوم استیبل کوین الگوریتمی توکن‌های با عرضه متغیر است. در این روش سعی می‌شود قیمت استیبل کوین معادل با ارزش دارایی فیزیکی در یک زمان خاص باشد. برای انجام این کار تعداد کوین‌های موجود متغیر است. با تغییر قیمت استیبل کوین در این پروژه‌ها، پروتکل با سوزاندن بخشی از توکن‌ها یا ایجاد توکن‌های جدید ارزش توکن را استیبل نگه می‌دارد. این پروژه‌ها که با عنوان «Rebase» نیز شناخته می‌شوند و هنوز نتوانسته‌اند به صورت عملی کارایی خود را نشان دهند.

توکن سوزی اتریوم

اتریوم دومین پروژه بزرگ ارز دیجیتال از نظر ارزش بازار است. این پروژه به تازگی الگوریتم اجماع خود را از اثبات کار به اثبات سهام تغییر داده است. برای ترغیب ماینرها به خروج از شبکه اثبات کار و فعالیت در بلاک چین اثبات سهام، اتریوم طرح بهبود (EIP1559) را ارائه کرد که در آن کارمزدهای دریافت شده از کاربران به جای این که به عنوان پاداش به کاربران داده شود سوزانده می‌شد. این طرح که به عنوان بخشی از هاردفورک لندن در شبکه اجرا شد منجر به سوزانده شدن بیش از 2/66 میلیون کوین اتریوم  شد.

توکن سوزی بایننس

پروژه ارز دیجیتال بایننس یک بلاک چین قرارداد هوشمند است که توسط بزرگ‌ترین صرافی ارز دیجیتال بازار ارزهای دیجیتال راه‌اندازی شده است. کوین اصلی بلاک چین زنجیره هوشمند بایننس با عنوان «BNB» شناخته می‌شود که به عنوان سوخت اصلی بلاک چین استفاده می‌شود و کاربران با استفاده از آن می‌توانند در تامین امنیت صرافی سهیم باشند. برای خرید توکن بایننس و سرمایه‌گذاری در این پروژه می‌توانید از صرافی ارز دیجیتال رابکس استفاده کنید.

تعداد کوین‌های این پروژه ارز دیجیتال 200 میلیون در نظر گرفته شده بود که تیم مدیریتی به منظور کاهش عرضه و ارزشمند کردن توکن خود، اقدام به طراحی یک برنامه بلند مدت توکن سوزی کرد. بایننس در طی این برنامه قصد دارد هر سه ماه یکبار 20 درصد از کارمزدهای دریافت شده توسط خود را بسوزاند تا در نهایت میزان توکن‌های پروژه به 100 میلیون کاهش یابد. توکن سوزی بایننس معمولا اثر مثبتی بر روی قیمت پروژه می‌گذارد که در بلند مدت این اثر بیشتر دیده می‌شود.

توکن سوزی شیبا اینو

شیبا اینو یک میم کوین بر بستر بلاک چین اتریوم است که در طی سال‌های گذشته توکن‌های NFT و متاورس خود را نیز راه‌اندازی کرده است. در اپریل 2022 پورتال توکن سوزی شیبا راه‌اندازی شد. در این پورتال کاربران می‌توانند با سوزاندن توکن‌های شیبا خود توکن‌های جدید «burntSHIB» دریافت کنند. دارندگان توکن‌های جدید از کارمزد تراکنش‌های پروژه «RYOSHI» که در اکوسیستم شیبا قرارداد پاداش دریافت می‌کنند.

هدف شیبا از توکن سوزی کاهش عرضه توکن‌های خود است. تنها در روز اول توکن سوزی این رمز ارز 8 میلیارد توکن سوزانده شد که عدد قابل توجهی است. این تغییرات در پروژه شیبا می‌تواند برای طرفداران میم کوین‌ها این سیگنال را بدهد که بهتر است با فروش دوج کوین خود به سرمایه‌گذاری در رمز ارز شیبا اینو بپپردازند.

روش های توکن سوزی

در بخش توکن سوزی چیست فهمیدیم که توکن سوزی با ارسال توکن‌ها یا کوین‌های یک پروژه ارز دیجیتال به یک آدرس بدون کلید خصوصی انجام می‌شود. برای توکن سوزی روش‌های مختلفی در پروژه‌های مختلف تعیین شده است که در ادامه مهم‌ترین آن‌ها آورده شده است.

• توکن سوزی در برخی از پروژه‌های ارز دیجیتال به طور مستقیم از توکن‌های موجود در کیف پول بنیاد یا سازمان متولی انجام می‌شود.
• برخی از پروژه‌ها توکن سوزی را به صورت الگوریتمی انجام می‌دهند. در این روش برخی از توکن‌های کاربران (در الگوریتم اجماع اثبات سوزاندن) یا مقداری از هزینه کارمزدهای دریافت شده توسط شبکه، به صورت مستقیم به کیف پول خورنده ارسال می‌شود.
• در روش سوم توکن سوزی که غیرعمدی است کاربران به اشتباه رمز ارزهای خود را به یک آدرس اشتباه می‌فرستند. از آن‌جایی که هیچ کس دسترسی به کلید خصوصی آدرس اشتباهی ارسال شده ندارد، این توکن‌ها نیز سوزانده می‌شوند.

توکن سوزی NFT

توکن‌های غیر قابل معاوضه نوع خاصی از توکن‌ها هستند که هر کدام از آن‌ها شناسه مخصوص به خود را دارند و منحصربه‌فرد هستند. توکن سوزی NFT ها نیز همانند توکن‌های قابل معاوضه قابل انجام است و در حال حاضر برخی از پروژه‌ها از آن استفاده می‌کنند. پروژه «Burn.art» یکی از این پروژه‌ها است که برای ورود به آن کاربران باید توکن NFT خود را بسوزاند تا در قبال آن توکن «ASH» به دست آورند. از آن‌جایی که سوزاندن توکن‌های NFT اثر بیشتری بر قیمت نمونه‌های مشابه دارد این فرآیند توسط «Pak» هنرمند معروف این حوزه طراحی شده است.

مزایای توکن سوزی چیست؟

در بخش‌های قبلی به سوال کاربرد توکن سوزی چیست پاسخ دادیم و گفتیم که توکن سوزی می‌تواند به عنوان الگوریتم اجماع، ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای توکن‌ها، ایجاد استیبل کوین الگوریتمی و روشی برای حفظ ارزش توکن‌ها در عرضه اولیه استفاده شود. این کاربردها به خوبی مزایا توکن سوزی را برای ما آشکار می‌کنند. توکن سوزی با کاهش میزان توکن‌های در گردش پروژه باعث می‌شود که میزان عرضه و تقاضای توکن‌ها کنترل شود که در شرایط مساعد این مساله می‌تواند منجر به رشد قیمتی توکن پروزه شود. یک مزیت بزرگ برای توکن سوزی نیز استفاده از آن در پل بلاک چین برای ارتباط بین دو بلاک چین است.

معایب توکن سوزی چیست؟

سوزاندن توکن‌ها و کوین‌های مربوط به پروژه‌های ارز دیجیتال که سقف تولید کوین‌های آن‌ها محدود است می‌تواند منجر به کاهش تعداد توکن‌ها و مشکلاتی در کارایی آن‌ها شود. مشکل دیگری که در ارتباط با توکن سوزی وجود دارد مساله پیدا کردن کلید خصوصی کیف پول توکن سوزی است.

اگرچه فرآیند یافتن کلید خصوصی از کلید عمومی فرآیندی بسیار هزینه‌بر و زمان‌بر است اما ایجاد کامپیوترهای کوانتومی می‌تواند این مسیر را آسان‌تر کند که در این صورت امکان استفاده از ارزهای سوزانده شده به وجود خواهد آمد. این مساله در حال حاضر جدی نیست و به طور کلی اگر اتفاق بیفتد کل فضای دیجیتال را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد.

توکن سوزی چه تاثیری بر قیمت ارز دیجیتال دارد؟

برای تشخیص تاثیر توکن سوزی بر روی قیمت ارز دیجیتال نیاز به بررسی عوامل تاثیرگذار بر میزان عرضه و تقاضای توکن‌ها است. گاهی اوقات نرخ تولید توکن جدید در یک پروژه به قدری بالا است که نرخ توکن سوزی پایین توان مقابله با آن را ندارد و به همین دلیل عرضه توکن‌های پروژه در طی زمان زیاد می‌شود. در چنین شرایطی انرژی توکن سوزی بیشتر صرف کاهش نرخ تولید توکن‌های جدید می‌شود و اثر خاصی بر روی پروژه ندارد.

در مقابل، برخی از پروژه‌های ارز دیجیتال نرخ توکن سوزی بالایی نسبت به نرخ ایجاد توکن دارند. در چنین حالتی به مرور زمان تعداد توکن‌های در گردش پروژه کاهش پیدا می‌کند و در صورت ثابت ماندن یا افزایش تقاضا برای توکن‌های پروژه، قیمت آن‌ها افزایش می‌یابد. توکن سوزی‌های انجام شده در عرضه اولیه در همان لحظه اول تاثیر مثبت خود را می‌گذارند و در قیمت آینده آن تاثیری ندارند. معمولا توکن سوزی در بلند مدت تاثیر بیشتری بر روی قیمت دارد و لزوما به صورت آنی باعث افزایش قیمت نمی‌شود.

آیا توکن سوزی تعداد توکن‌های کاربران را کاهش می‌دهد؟

به جز در برخی از پروژه‌های ارز دیجیتال مثل شیبا اینو که از کاربران خواسته می‌شود توکن‌های خود را بسوزانند و در ازای آن رمز ارزهای جدید هدیه بگیرند، در سایر توکن سوزی‌ها توکن‌های سوزانده شده یا از محل کارمزد تراکنش‌ها یا از محل خزانه پروژه تامین می‌شود و به هیچ عنوان توکن‌های کاربران عادی سوزانده نمی‌شود.

در فرآیند الگوریتم اثبات سوزاندن نیز تنها توکن‌های ماینرها سوزانده می‌شود که آن‌ها نیز در صورت درستکاری توکن‌های جدید دریافت می‌کنند. در چل‌های بلاک چینی به دلیل این‌که سوزاندن توکن در یک بلاک چین به دلیل ایجاد معادل آن در بلاک چین دیگر است تاثیری بر تعداد کوین‌های کاربر ندارد.

توکن سوزی چه زمانی انجام می‌شود؟

انجام توکن سوزی یک فرآیند اختیاری است و برخی از پروژه‌ها به اختیار این کار را انجام می‌دهند. زمان انجام توکن سوزی نیر در پروژه‌های مختلف متفاوت است. برخی از پروژه‌ها ممکن است به صورت ناگهانی تصمیم به سوزاندن بخشی از توکن‌های خود کنند. برخی از پروژه‌ها مثل اتریوم بخشی از کارمزدها را به صورت پیوسته می‌سوزانند. برخی دیگر از پروژه‌ها مثل بایننس نیز توکن سوزی خود را در بازاه‌های زمانی مشخص انجام می‌دهند.

جمع‌بندی

توکن سوزی یکی از مهم‌ترین اخبار در تحلیل بنیادی ارزهای دیجیتال است که می‌تواند با کاهش توکن‌های در گردش تاثیر مثبتی در قیمت ارز دیجیتال ایجاد کند. در این مقاله مفهوم توکن سوزی را به همراه کاربردهای آن‌ آموزش دادیم و چند نمونه از معروف‌ترین پروژه‌هایی که از این فرآیند استفاده می‌کنند را بررسی کردیم.