توکنومیکس چیست؟ بررسی 0 تا 100 مفهوم Tokenomics و کاربرد آن

«توکنومیکس» (Tokenomics) یا توکنومیک از ترکیب دو کلمه «توکن» به معنی رمز ارز و «اکونومی» به معنی اقتصاد تشکیل شده است و اصطلاحی است که ویژگی‌های اقتصادی یک توکن را بررسی می‌کند. توکنومیکس عواملی را که بر استفاده و ارزش یک توکن تأثیر می‌گذارند، از جمله ایجاد و توزیع توکن، عرضه و تقاضا، مکانیسم‌های تشویقی، و زمان‌بندی توکن سوزی را توصیف می‌کند.

در مورد پروژه های ارز دیجیتال، طراحی توکنومیکس خوب، برای موفقیت رمز ارز پروژه بسیار مهم است. برای هرگونه مشارکت در یک پروژه ارز دیجیتال، سرمایه گذاران و ذینفعان باید توکنومیکس پروژه را قبل از تصمیم‌گیری بررسی کنند. در این مقاله می‌خواهیم به سوال توکنومیکس چیست و چگونه آن را بررسی کنیم پاسخ دهیم.

توکنومیکس چیست و چرا اهمیت دارد؟

توکنومیکس یعنی مجموعه ای از «توکن» و «اقتصاد» که بررسی آن جزء کلیدی انجام تحلیل بنیادی در مورد یک پروژه ارز دیجیتال است. علاوه بر این، با بررسی Tokenomics می‌توانید تیم موسس، نقشه راه و رشد جامعه را بررسی کنید زیرا توکنومیکس برای ارزیابی چشم اندازهای آینده یک پروژه بلاک چین بسیار مهم است.

پروژه‌های کریپتوکارنسی باید Tokenomics خود را با دقت طراحی کنند تا از توسعه بلندمدت پایدار اطمینان حاصل کنند. اشتباه در طراحی معیارهای اقتصادی رمز ارز در بلند مدت می‌تواند منجر بله فروپاشی کل یک پروژه ارز دیجیتال شود. پروژه های بلاک چین قوانین توکنومیکس را در مورد توکن‌های خود طراحی می‌کنند تا اقدامات مختلف کاربر را تشویق یا منع کنند.

این قوانین شبیه نحوه چاپ پول توسط بانک مرکزی و اجرای سیاست های پولی برای تشویق یا جلوگیری از خرج کردن، اعطای وام، پس انداز و جابجایی پول است، توجه داشته باشید که کلمه «توکن» در اینجا به کوین یا توکن اشاره دارد. برخلاف ارزهای فیات، قوانین توکنومیکس از طریق کد پیاده‌سازی می‌شوند و به همین دلیل بسیار شفاف و قابل پیش‌بینی‌اند و تغییر دادن آن‌ها کار دشواری است.

بررسی توکنومیکس بیت کوین

برای درک مفهوم توکنومیکس، مفاهیم مطرح در آن را برای شبکه بیت کوین بررسی می‌کنیم. مجموع تعداد کل ارزهای بیت کوین از پیش برنامه‌ریزی شده است و 21 میلیون واحد است. بیت کوین با روش استخراج ارز دیجیتال ایجاد و وارد گردش می‌شود. این به این معنی است که با تولید هر بلاک بیت کوین که به صورت میانگین ده دقیقه زمان می‌برد، مقداری بیت کوین تولید و وارد بازار می‌شود.

این پاداش در هر 210000 بلاک به نصف کاهش می‌یابد. بنابراین، هر چهار سال یک بار پاداش ماینرها و میزان بیت کوین ورودی به بازار نصف می‌شود. به فرآیند نصف شدن پاداش استخراج در هر چهارسال، هاوینگ بیت کوین می‌گویند. از 3 ژانویه 2009، زمانی که اولین بلاک در شبکه بیت کوین ایجاد شد، پاداش ماینرها سه بار از 50 بیت کوین به 25 و سپس به 12.5 و نهایتا به 6.25 رسیده است.

بر اساس این قوانین می‌توان با تقسیم تعداد کل دقیقه های سال بر 10 (زیرا هر 10 دقیقه یک بلاک استخراج می‌شود) و سپس ضرب در 6.25 (زیرا با استخراج هر بلوک ،6.25 بیت کوین به عنوان پاداش داده می‌شود.) به راحتی محاسبه کرد که حدود 328500 بیت کوین در سال 2022 استخراج می‌‌شود. بنابراین می‌توان تعداد بیت کوین های استخراج شده در هر سال را پیش بینی کرد. انتظار می‌رود آخرین بیت کوین در حدود سال 2140 استخراج شود.

توکنومیکس بیت کوین همچنین شامل طراحی کارمزد تراکنش‌ها می‌شود که استخراج کننده‌ها هنگام استخراج یک بلاک جدید دریافت می‌کنند. این کارمزد برای افزایش اندازه تراکنش و افزایش تراکم شبکه طراحی شده است. این موضوع به جلوگیری از تراکنش‌های اسپم کمک می‌کند و ماینرها را تشویق می‌کند که حتی با کاهش پاداش استخراج بیت کوین هم که شده، تراکنش‌ها را اعتبارسنجی کنند.

به طور خلاصه، Tokenomics بیت کوین ساده و مبتکرانه است. همه چیز شفاف و قابل پیش بینی است. انگیزه‌های پیرامون بیت کوین باعث می‌شود شرکت کنندگان برای قوی نگه داشتن شبکه و کمک به ارزش آن به عنوان یک ارز دیجیتال، جبران خسارت کنند و قیمت خرید بیت کوین را نیز در محدوده ارزشمند نگه‌دارند. با توجه به این موارد در ادامه به بررسی عناصر کلیدی در توکنومیکس می‌پردازیم.

عناصر کلیدی Tokenomics چیست؟

توکنومیکس به عنوان یک اصطلاح جامع برای طیف گسترده‌ای از عوامل موثر بر ارزش یک ارز دیجیتال، در درجه اول به ساختار اقتصادی یک کریپتوکارنسی که توسط سازندگان آن طراحی شده است اشاره دارد. مساله مهم این است که چه عواملی را باید هنگام بررسی توکنومیکس ارزهای دیجیتال در نظر بگیرید؟ در ادامه این مقاله به پاسخ این سوال می‌پردازیم.

عرضه توکن

عرضه و تقاضا از عوامل اصلی تاثیرگذار بر قیمت هر کالا یا خدمات هستند. در مورد رمز ارزها نیز عرضه تاثیر زیادی بر روی قیمت دارد که معیارهای مختلفی برای آن طراحی شده است. اولین مورد «حداکثر عرضه» (Max Supply) است که حداکثر تعداد توکن‌های رمزگذاری شده برای وجود در طول عمر این ارز دیجیتال را تعیین می‌کند. بیت کوین حداکثر 21 میلیون سکه دارد. لایت کوین دارای سقف 84 میلیون سکه است و BNB حداکثر 200 میلیون سکه دارد.

برخی از توکن ها حداکثر عرضه را ندارند. عرضه اتر شبکه اتریوم هر سال افزایش می‌یابد. استیبل کوین‌ هایی مانند USDT، USD Coin (USDC) و Binance USD (BUSD) حداکثر عرضه را ندارند زیرا این سکه‌ها براساس ذخایر پشتوانه سکه‌ها صادر می‌شوند. آن‌ها از نظر تئوری می‌توانند بدون محدودیت به رشد خود ادامه دهند. دوج کوین و پولکادات نیز دو ارز دیجیتال دیگر با عرضه بدون سقف هستند.

مورد دوم «عرضه در گردش» (Circulating Supply) است که به تعداد توکن‌های در گردش اشاره دارد. توکن ها را می‌توان ضرب کرد و سوزاند، یا به روش‌های دیگر قفل کرد. این روی قیمت توکن نیز تاثیر دارد. در واقع ممکن است تعداد زیادی از رمزارزهای پروژه هنوز ایجاد نشده باشند یا قفل باشند و عملا تاثیری بر روی بازار نداشته باشند.

مورد سومی که در مورد عرضه توکن وجود دارد تعداد کل رمز ارزهای ایجاد شده برای پروژه است. این معیار با عنوان «Total Supply» معرفی می‌شود. توکن‌های تعریف شده در این معیار می‌توانند در گردش باشند یا اینکه برای کاربردهای آتی قفل شوند. با بررسی این سه معیار به همراه زمان ازادسازی توکن‌ها می‌توان دید خوبی نسبت به عرضه یک پروژه داشت.

کاربرد توکن

کاربرد توکن به تمامی استفاده‌های مالی و غیرمالی که می‌توان از توکن یک پروژه داشت اشاره می‌کند. به عنوان مثال، رمز ارز BNB رمز ارز اصلی بلاک چین بایننس برای mرداخت هزینه کارمزد تراکنش‌ها است. کاربران با استیکینگ ارز دیجیتال BNB می‌توانند در تامین امنست این شبکه و کسب سود از آن سهیم باشند.

علاوه بر این کاربران با داشتن این توکن می‌توانند از تخفیف در کارمزد معاملاتی شبکه و صرافی بایننس برخوردار باشند. هولدرها و استیکرهای BNB حق این را دارند که در بسیاری از خدمات مرتبط با صرافی بایننس مثل کشت سود ارزهای جدید شرکت کنند که همه این‌ها کوین BNB را تبدیل به یک رمز ارز پرکاربرد می‌کند. کاربرد بیشتر به معنی تقاضای بیشتر است که بر قیمت و ارزش رمز ارز تاثیرگذار است.

موارد استفاده دیگر زیادی برای توکن‌ها وجود دارد که در بررسی توکنومیکس یک پروژه باید مورد توجه قرار بگیرد. توکن‌های حاکمیتی به هولدرهای خود این امکان را می‌دهند که در مورد تغییرات مرتبط با پروژه رای دهند. استیبل کوین‌ها برای استفاده به عنوان ارز با ارزش ثابت طراحی شده‌اند.

از سوی دیگر، توکن‌های سهامی نشان دهنده دارایی‌های مالی هستند. به عنوان مثال، یک شرکت می‌تواند سهام توکنیزه شده خود را در طی فرایند عرضه اولیه ارز دیجیتال (ICO) منتشر کند و به دارنده حقوق مالکیت و سود سهام اعطا کند. این عوامل می‌توانند به شما در تعیین موارد استفاده بالقوه یک توکن کمک کنند، که برای درک چگونگی تحول اقتصادی توکن ضروری است.

تجزیه و تحلیل توزیع توکن

جدای از عرضه و تقاضا، بررسی نحوه توزیع توکن‌ها نیز ضروری است. موسسات بزرگ و سرمایه گذاران فردی متفاوت رفتار می‌کنند. دانستن اینکه چه نوع نهادهایی دارای یک توکن هستند، به شما بینشی در مورد نحوه ترید و معامله توکن‌ها می‌دهد، که به نوبه خود بر ارزش توکن تأثیر می‌گذارد.

به طور کلی دو راه برای راه اندازی و توزیع توکن وجود دارد: راه اندازی منصفانه و راه اندازی قبل از ماینینگ. راه اندازی منصفانه زمانی است که هیچ دسترسی اولیه یا تخصیص خصوصی قبل از ضرب و توزیع توکن در بین عموم وجود ندارد. بیت کوین و دوج کوین نمونه هایی از این دسته هستند.

از سوی دیگر، دسترسی قبل از ماینینگ اجازه می‌دهد تا بخشی از ارز دیجیتال قبل از عرضه به عموم، ضرب شده و در بین یک گروه منتخب توزیع شود. اتریوم و BNB دو نمونه از این نوع توزیع توکن هستند. تعداد کمی از سازمان‌های بزرگ که بخش بزرگی از یک توکن را در اختیار دارند، معمولاً ریسک‌پذیرتر در نظر گرفته می‌شوند.

توکن عمدتا توسط سرمایه گذاران صبور و تیم‌های موسس نگهداری می‌شود به این معنی است که منافع سهامداران برای موفقیت بلندمدت بهتر باهم همسو می شود. همچنین باید به برنامه قفل شدن و رهاسازی یک توکن نگاه کنید تا ببینید آیا تعداد زیادی توکن در گردش قرار می‌گیرند یا خیر. چرا که این موضوع فشار منفی بر قیمت ارز دیجیتال وارد می‌کند.

بررسی توکن سوزی در توکنومیکس

توکن سوزی برنامه منطم برخی از برخی از پروژه‌های ارز دیجیتال است که در طی آن تعدادی از رمزارزهای پروژه برای همیشه از چرخه بازار خارج می‌شوند و قابل استفاده نیستند. به عنوان مثال، BNB توکن سوزی را با دو هدف حذف سکه ها از گردش و کاهش کل عرضه توکن خود اتخاذ می‌کند.

با 200 میلیون BNB از پیش استخراج شده، کل عرضه BNB تا ژوئن 2022 به 165،116،760 رسیده است. BNB سکه‌های بیشتری را تا زمانی که 50٪ از کل عرضه از بین برود، می‌سوزاند. این توکن سوزی برای BNB به این معنی است که عرضه کل BNB به 100 میلیون BNB کاهش می‌یابد.

به طور مشابه، اتریوم در سال 2021 شروع به سوزاندن ETH کرد تا کل عرضه خود را کاهش دهد که منجر به افزایش قیمت خرید اتریوم نیز شد. هنگامی که عرضه یک توکن کاهش می‌یابد، تورم توکن منفی در نظر گرفته می‌شود. و برعکس، زمانی که عرضه یک توکن همچنان در حال گسترش است، تورم توکن مثبت تلقی می‌شود. تورم منفی می‌تواند باعث افزایش قیمت یک توکن شود.

سازوکارهای تشویقی در Tokenomics

مکانیسم تشویقی توکن بسیار مهم است. اینکه چگونه یک توکن به شرکت کنندگان برای اطمینان از پایداری طولانی مدت انگیزه می‌دهد، مهم‌ترین بخش توکنومیکس است. اینکه بیت کوین چگونه پاداش استخراج و کارمزدهای تراکنش را در الگوریتم اثبات کار طراحی کرده است، نمونه ای کامل از یک مدل زیبا برای سازوکارهای تشویقی است.

مکانیسم اثبات سهام یکی دیگر از روش‌های اعتبارسنجی مهم بازار است. این طراحی به شرکت کنندگان اجازه می‌دهد تا توکن‌های خود را قفل کنند تا بتوانند تراکنش ها را تأیید کنند. به طور کلی، هرچه تعداد توکن‌های بیشتری قفل شوند، شانس انتخاب شدن به عنوان اعتبارسنج و دریافت پاداش برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها بیشتر می‌شود.

قفل کردن توکن‌ها این امکان را به پروتکل می‌دهد تا اگر اعتبار سنج‌ها سعی کردند به شبکه آسیب برسانند، ارزش دارایی‌های خودشان در معرض خطر قرار بگیرد. این ویژگی‌ها شرکت کنندگان را تشویق می‌کند تا صادقانه عمل کنند و پروتکل را قوی نگه دارند. در برابر این عمل کارمزدهای موجود در یک بلاک نیز به اعتبارسنج‌ها تخصیص داده می‌شود.

بسیاری از پروژه‌های دیفای از مکانیسم‌های انگیزشی خلاقانه برای دستیابی به رشد سریع استفاده کرده‌اند. Compound، که یک پلتفرم وام‌دهی و وام‌گیری کریپتو است، به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد رمزارزها را در پروتکل Compound واریز کنند، سود آن‌ها را جمع‌آوری کنند و توکن‌های COMP را به عنوان پاداش اضافی دریافت کنند.

علاوه بر این، توکن های COMP به عنوان یک نشانه حاکمیتی برای پروتکل Compound عمل می‌کنند. این طراحی‌ها، علایق همه شرکت‌کنندگان را با چشم‌اندازهای بلندمدت کامپوند هماهنگ می‌کند.

آینده توکنومیکس چیست؟

از زمانی پیدایش شبکه بیت کوین در سال 2009، توکنومیکس به طور قابل توجهی تکامل یافته است. توسعه دهندگان مدل‌های مختلف Tokenimics را بررسی کرده اند و موفقیت‌ها و شکست‌هایی در این مسیر وجود داشته است. مدل توکنومیکس بیت کوین همچنان پابرجاست و در مرور زمان همچنان بسیار موفق بوده است.

برخی از پروژه‌های ارز دیجیتال مثل لونا هم بوده‌اند که به دلیل توکنومیکس بد دچار فروپاشی شده‌اند. توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) یک مدل توکنومیک متفاوت بر اساس کمبود دیجیتال ارائه می‌دهند. توکن‌سازی دارایی‌های سنتی مانند املاک و آثار هنری می‌تواند باعث ایجاد نوآوری‌های جدیدی از توکنومیکس در آینده بشود.

جمع‌بندی

Tokenomics یک مفهوم اساسی است که اگر می‌خواهید وارد دنیای ارز دیجیتال شوید، باید حتما درک کنید. این اصطلاح مربوط به عوامل اصلی مؤثر بر ارزش یک توکن است. مهم است که بدانیم هیچ عاملی به تنهایی کلید جادویی را ارائه نمی‌دهد و ارزیابی شما باید بر اساس فاکتورهای مختلف باشد.

توکنومیکس را می‌توانیم با سایر ابزارهای تحلیل بنیادی ترکیب کنیم تا در مورد چشم اندازهای آینده پروژه و قیمت توکن آن قضاوت آگاهانه داشته باشیم. در نهایت، اقتصادی بودن یک توکن تأثیر عمده‌ای بر نحوه استفاده از آن توکن،کارایی بالای شبکه و تحلیل قیمت یک رمز ارز دارد.