فهرست مطالب
- بلاک چین چیست ؟
- کیف پول در بلاک چین چیست ؟
- انواع کاربر یا نود در شبکه بلاک چین چیست ؟
- اجماع در آموزش بلاک چین چیست ؟
- انواع بلاک چین چیست ؟
- ویژگیهای اساسی تکنولوژی بلاک چین چیست ؟
- روشهای مقیاس پذیری در بلاک چین چیست؟
- فورک در بلاک چین چیست ؟
- پل بلاک چین چیست ؟
- تفاوت DLT با بلاک چین چیست ؟
- اکسپلورر بلاک چین چیست ؟
- مزایای بلاک چین چیست ؟
- معایب بلاک چین چیست ؟
- کاربرد بلاکچین چیست ؟
- تفاوت بیت کوین و بلاک چین چیست ؟
- جمعبندی
امروزه کمتر کسی در دنیا پیدا میشود که در مورد بیت کوین و رمز ارزها چیزی نشنیده باشد. بیت کوین رمز ارز ساخته شده توسط کدهای برنامهنویسی است که کاربران از سراسر دنیا در تولید آن نقش دارند و هیچ سازمان یا شخصی مسئول سیستم پرداخت آن نیست. امنیت بالا و غیرمتمرکزبودن در کنار هزینه پایین و سرعت بالا برای تراکنشهای با ارزش بالا، اصلیترین ویژگیهای بیت کوین هستند.
در ساختار بیت کوین تکنولوژیها و علوم متنوعی مانند علوم رمزنگاری و اقتصاد به کار گرفته شدهاند اما اصلیترین ایده ارائه شده در بیت کوین بلاک چین است. در پاسخ به سوال بلاک چین چیست باید اشاره کرد که بلاکچین یکی از روشهای ارائه شده برای ایجاد «تکنولوژی دفتر کل توزیع شده» (ِDLT) است.
بلاکچین از مجموعهای از بلاکهای اطلاعاتی شکل گرفته است که به یکدیگر متصل هستند و به این طریق زنجیرهای از بلاکها را تشکیل میدهند. در این مقاله به زبان ساده سوال بلاکچین چیست را مورد بررسی قرار میدهیم و ویژگیهای مختلف این تکنولوژی را ارزیابی میکنیم.
بلاک چین چیست ؟
«بلاک چین» (Blockchain) از ترکیب دو کلمه «بلاک» (Block) و «چین» (Chain) به معنی زنجیره ایجاد شده است. بنابراین، بلاکچین مجموعهای از بلاکها است که به صورت یک زنجیر به هم وصل شدهاند. هر یک از بلاکها در ساختار بلاکچین شامل اطلاعات تراکنشها در شبکه است که توسط کاربران شبکه تائید شده و به آن اضافه شده است.
برای اتصال بلاکها به یکدیگر از توابع ریاضی به نام توابع هش استفاده میشود. استفاده از این ساختار کمک میکند که بلاکها به هم متصل باشند و در صورت تغییر اطلاعات یک بلاک، تمامی بلاکهای بعد از آن نامعتبر باشد. اصلیترین نکته در ارتباط با بلاک چین نحوه تائید اطلاعات تراکنشها و اضافه کردن آنها به بلاک است. در شبکههای متمرکز، یک نهاد واسطه مثل بانک وظیفه اضافه کردن اطلاعات تراکنشها به پایگاه داده را دارد.
اطلاعات حساب کاربران و تراکنشهای قدیمی آنها در پایگاه داده ثبت میشود. کارمند بانک میتواند با بررسی اطلاعات حساب از امکانپذیری تراکنش آگاه شود و با بررسی امضای مشتری و کارت ملی او، از ایجاد تراکنش توسط خود مشتری اطمینان حاصل کند. پس از آن، تراکنش نهایی و اطلاعات حساب مبدا و مقصد بهروز میشود.
بلاک چین سیستم غیرمتمرکز است که هیچ نهاد واسطهای آن را اداره نمیکند. برای امکانپذیر شدن این ایده در مرحله اول اطلاعات حساب و تراکنشهای تمام کاربران در اختیار همه اعضای شبکه قرار میگیرد. بدین ترتیب، همه اعضا میتوانند امکانپذیری یک تراکنش را در شبکه تایید کنند.
همچنین از یک الگوریتم و راهحل برای توافق همه اعضا در اضافه کردن تراکنشها استفاده میشود تا احیانا یکی از کاربرها بلاک چین را به صورت عمدی با اطلاعات اشتباه بهروز نکند. به الگوریتم استفاده شده برای این کار «الگوریتم اجماع» (Consensus Algorithm) گفته میشود که در بخشهای بعدی بیشتر به آن خواهیم پرداخت.
تفاوت سیستم بانکی متمرکز با بلاکچین چیست ؟
در بخش قبل فهمیدیم که بلاک چین چیست و ساختار آن به چه شکل است. در این قسمت میخواهیم کمی خودمانیتر به بررسی مفهوم بلاک چین بپردازیم. برای انجام این کار بهتر است که گام به گام مراحل ثبت تراکنشها در یک سیستم متمرکز را بررسی کنیم و تفاوتهایی که ممکن است این سیستم با یک سیستم غیرمتمرکز مانند بلاک چین داشته باشد را بررسی کنیم.
در یک سیستم بانکی اطلاعات حساب کاربران در یک سرور مرکزی ثبت میشود که تنها بانک و کارمندان بانک به آن دسترسی دارند و میتوانند اطلاعات آن را دستکاری کنند. وجود یک پایگاه داده مرکزی مزایایی در دسترسی سریع به اطلاعات دارد اما معایب آن بر مزایایی که دارد غلبه میکند.
پایگاه داده مرکزی با خطر نفوذ و هک مواجه است و مشکلاتی مانند آتشسوزی و دزدی میتواند باعث از بین رفتن آن شود. از بین رفتن این نهاد مرکزی ممکن است سبب از کار افتادن کل سیستم شود که تبعات زیادی به همراه دارد. دفتر کل توزیع شده یک راهحل برای این مشکل است. بلاک چین یک دفتر کل توزیع شده و یک پایگاه داده برای ذخیرهسازی اطلاعات است.
راه حل ارائه شده در این تکنولوژی برای مشکلات سرورهای مرکزی، توزیع کردن اطلاعات تراکنشها میان تمام کاربران شبکه است. در این حالت، همه کاربران یک نسخه به روز از اطلاعات حساب کاربران را در اختیار دارند.
بنابراین، تغییر اطلاعات توسط تعداد محدودی از کاربران (کمتر از 50 درصد) همچنان امنیت شبکه را تهدید نمیکند. علاوه بر این، در صورت بروز هرگونه مشکل برای یک یا چند نفر از کاربران، سیستم همچنان به فعالیت خود ادامه میدهد. ایجاد و توزیع پول در سیستم متمرکز بانکی بر عهده سیستم دولتی است و مردم نقشی در آن ندارند.
کاربران برای فعالیت در سیستم بانکی نیاز به احراز هویت دارند به همین دلیل سیستم میتواند محدودیتی برای فعالیت کاربران ایجاد کند، حریم خصوصی آنها را نقض کند و اطلاعات منتشر شده توسط آنها را سانسور کند. در این سیستم برای انتقال ارز فیات از یک کشور به کشور دیگر نیاز است که سیستمهای بانکی دو کشور به هم وصل شوند که این فرآیند زمانبر و هزینهبر است.
یک پاسخ دیگر به سوال بلاک چین چیست را میتوان به عنوان راهحلی برای حل این مشکلات عنوان کرد. در بلاک چین کاربران نیازی به احراز هویت ندارند و با نصب یک کیف پول ارز دیجیتال میتوانند به بلاک چین وصل شوند. هیچ کاربری نمیتواند دیگران را از فعالیت در شبکه منع کند یا اطلاعات آنها را سانسور کند. حریم خصوصی کاربران نیز تا حدود زیادی حفظ میشود زیرا در ایجاد کیف پول نیاز به اطلاعات شخصی کاربر نیست.
بلاکچین یک سیستم بینالمللی است و هزینه کارمزد آن برای پرداختهای بینالمللی بسیار پایین است. اگرچه سرعت ثبت تراکنشها در بلاک چینهای اولیه پایین است اما بلاک چینهای نسل جدید سرعت بیشتری دارند. در بخشهای بعدی بلاک چین چیست به بررسی ویژگیهای متنوع بلاک چین میپردازیم.
کیف پول در بلاک چین چیست ؟
در بخشهای قبلی فهمیدیم که بلاک چین چیست و چه مزایایی در مقایسه با سیستمهای سنتی دارد. در این بخش به بررسی مفهوم انواع کیف پول ارز دیجیتال و کاربرد آن در بلاک چین میپردازیم. در سیستمهای مرکزی حساب کاربری با مراجعه به بانک و احراز هویت اطلاعات باز میشود و کارت بانکی یا دفترچه حساب به عنوان سند آن به کاربر داده میشود.
شماره حساب، شماره کارت و شماره شبا کاربر، هویت کاربر در شبکه را برای دیگران مشخص میکند و انتقال پول به حساب کاربر از این طریق انجام میشود. رمز کارت بانکی نیز به عنوان رمز ورود به حساب است که به کاربر اجازه انجام تراکنش میدهد. برای اینکه بدانیم حساب کاربری در بلاک چین چیست نیاز است که با مفهوم کیف پول ارز دیجیتال آشنا شویم.
کیف پول ارز دیجیتال چیزی به جز یک شماره حساب برای شناختن کاربر در شبکه و یک رمز ورود برای خرج کردن داراییهای موجود در کیف پول نیست. در واقع کیف پول محل نگهداری ارزهای دیجیتال نیست بلکه آدرس هر کیف پول محلی است که تراکنشهای انجام شده در بلاک چین به آن ارجاع داده میشود و رمز عبور مرتبط به آن ادرس، توانایی ایجاد تراکنش با داراییهای ارجاع داده شده را دارد.
در کیف پول ارز دیجیتال برای ایجاد آدرس و رمز مرتبط با آن از رمزنگاری استفاده میشود. رمزنگاری علم انتقال اطلاعات بین کاربران به صورت امن است. «رمزنگاری متقارن» (Symmetric key cryptography) و «رمزنگاری نامتقارن» (Asymmetric key cryptography) دو نوع رایج رمزنگاری هستند. در نوع متقارن از یک کلید برای رمزگذاری و رمزگشایی استفاده میشود.
کاربرد این رمزنگاری در رمز عبور ایجاد شده برای ورود به سایتها است. در رمزنگاری نامتقارن از «کلید عمومی» (Public Key) برای رمزگذاری و از «کلید خصوصی» (Private Key) برای رمزگشایی استفاده میشود. فرآیند ایجاد کلید خصوصی و کلید عمومی بدین صورت است که ابتدا یک سری اعداد و حروف رندوم به عنوان کلید خصوصی کاربر تولید میشود سپس با قراردادن این اعداد در توابع ریاضی رمزنگاری، کلید عمومی تولید میشود.
آدرس هر کاربر در کیف پول از قراردادن کلید عمومی در یک سری توابع ریاضی دیگر به نام توابع هش ایجاد میشود. «هشینگ» (Hashing) کلید عمومی برای تولید آدرس، امنیت بیشتری برای کاربر ایجاد میکند. آدرس کاربران در اختیار همه قرار میگیرد و دیگران میتوانند با استفاده از آن به کاربر کریپتوکارنسی ارسال کنند اما کلید خصوصی تنها در اختیار خود کاربر است.
فرآیند ایجاد تراکنش در آموزش بلاک چین چیست ؟
در بخش قبلی فهمیدیم که نقش کیف پول در بلاک چین چیست. در این بخش میخواهیم به بررسی فرآیند ایجاد تراکنش در بلاک چین بپردازیم. فرض کنید علی میخواهد یک عدد بیت کوین به دوستش رضا ارسال کند. برای انجام این کار رضا آدرس کیف پول بیت کوین خود را در اختیار علی قرار میدهد. علی با انتخاب مقدار ارز ارسالی و قرار دادن آدرس عمومی کاربر در آدرس دریافت کننده، تراکنش خود را به بلاک چین ارسال میکند.
با انجام این کار تراکنش در بلاکچین ایجاد میشود اما تنها تراکنشهای معتبر به صف تراکنشهای قابل قبول برای اضافه شدن به بلاکچین انتتقال داده میشوند. برای پاسخ دادن به سوال تراکنش معتبر در بلاک چین چیست باید به دو موضوع مهم در ارتباط با انتقال اطلاعات اشاره کنیم. مورد اول توجه به ارسال کننده تراکنش است. ما باید مطمئن شویم که ارسالکننده تراکنش همان دارنده حساب است.
برای انجام این کار باید کاربر در تراکنش خود به نوعی بتواند به شبکه اطمینان دهد که کلید خصوصی مرتبط با تراکنش را در اختیار دارد. برای انجام این کار از «امضای دیجیتال» (Digital Signature) استفاده میشود. امضای دیجیتال فرآیندی است که با تایید تراکنش در کیف پول ارز دیجیتال به طور خودکار اتفاق میافتد.
در فرآیند امضای دیجیتال اطلاعات تراکنش پس از وارد شدن به یک تابع هش به همراه کلید خصوصی کاربر رمزگذاری میشود و به عنوان فایل امضا در کنار اطلاعات تراکنش به شبکه ارسال میشود. متولیان شبکه با استفاده از کلید عمومی کاربر که در اختیار همه است میتوانند امضای دیجیتال را رمزگشایی کنند. با هش کردن اطلاعات خام تراکنش و مقایسه آن با امضای دیجیتال رمزگشایی شده هویت واقعی کاربر مشخص میشود و بدین ترتیب ارسال کننده تراکنش معتبر تلقی میشود.
مورد دوم در ارتباط با معتبر بودن تراکنش، امکانپذیر بودن آن است. کاربران شبکه بلاک چینی با توجه به این که تاریخچه اطلاعات تراکنشهای همه کاربران را در اختیار دارند میتوانند با بررسی این تاریخچه مطمئن شوند که تراکنش مورد نظر کاربر آیا قابل انجام است یا نه. تراکنشی که این دو ویژگی را داشته باشد به «ممپول» (MemPool) یا استخر حافظه انتقال داده میشود تا پس از اجماع کاربران به بلاک چین اضافه شود.
انواع کاربر یا نود در شبکه بلاک چین چیست ؟
اگرچه در پاسخ به سوال بلاک چین چیست گفتیم این دفتر کل توسط همه کاربران بهروزرسانی میشود اما کاربرانی که با بلاک چین در ارتباط هستند لزوما در این فعالیت نقش ندارند. بسته به روش اجماع کاربران در شبکه بلاک چینی، کاربران مختلف با نقشهای متفاوت در بلاک چین در ارتباط هستند.
با این حال میتوان به طور کلی کاربران بلاکچین را به سه دسته کاربران عادی، فول نودها و ماینرها تقسیم کرد. به طور کلی به کاربران بلاک چین «نود» (Node) یا گره گفته میشود. کاربران عادی کاربرانی هستند که از خدمات ارائه شده در بلاکچین استفاده میکنند. به عنوان مثال، شما با ایجاد یک کیف پول در شبکه بیت کوین میتوانید از صرافی ارز دیجیتال رابکس به خرید بیت کوین پرداخته و به دوستان خود در هر جای دنیا بیت کوین ارسال کنید.
کاربران عادی نقش خاصی در بلاک چین ندارند و تنها تاریخچهای از تراکنشهای خود را در اختیار دارند و با استفاده از کیف پول ارز دیجیتال به فعالیت خود ادامه میدهند. به این کاربران «لایت نود» (Light node) نیز گفته میشود.
دسته دوم کاربران بلاکچین ماینرها هستند. ماینرها وظیفه اجماع بر روی اطلاعات مشترک و اضافه کردن آنها به بلاک چین را برعهده دارند. ماینرها به کل تاریخچه شبکه بلاک چین دسترسی دارند و از این طریق میتوانند صحت اطلاعات تراکنشها را تایید کنند. بسته به الگوریتم اجماع استفاده شده، روش اضافه کردن بلاک به بلاکچین تفاوت میکند.
به عنوان مثال، در شبکه بیت کوین ماینرها در طی فرآیند رقابتی، معادله هر بلاک را حل میکنند و کاربر برنده بلاک را به بلاک چین اضافه میکند اما د رشبکه کاردانو اعتبارسنجها (Validators) وظیفه اضافه کردن بلاکچین را بر عهده دارند و انتخاب هر اعتبارسنج به صورت رندوم انجام میشود. در بخش الگوریتم اجماع در بلاک چین چیست بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.
دسته سوم کاربران در شبکههای بلاک چینی فول نودها هستند. فول نود به آن دسته از کاربران گفته میشود که تاریخچه کل تراکنشهای انجام شده در شبکه را در اختیار دارند و میتوانند نتیجه کار ماینرها را تایید یا رد کنند. ماینرها نیز به نوعی فول نود هستند اما هر فول نودی لزوما ماینر نیست. فعالیت به عنوان فول نود سودی برای کاربر ندارد اما میتواند باعث افزایش امنیت ارز دیجیتال در شبکه و غیرمتمرکزتر شدن آن شود.
اجماع در آموزش بلاک چین چیست ؟
با مطالعه بخشهای قبل میتوان فهمید که بلاک چین چیست و چه ساختاری دارد و کاربران مختلف در آن چگونه به انجام وطایف خود میپردازند. در فرآیند انتقال اطلاعات به صورت غیرمتمرکز نکته مهم این است که همه کاربران بتوانند دفتر کل خود را با اطلاعات مشترک بهروزرسانی کنند. کاربران فعال در شبکههای بلاک چینی هیچ شناختی از یکدیگر ندارند و به همین دلیل مبنای فعالیت آنها اعتماد نیست.
بنابراین، برای بهروزرسانی اطلاعات در شبکه نیاز به روشی است که کاربران با استفاده از آن بتوانند به اجماع برسند و بلاک مورد نظر اکثریت را به شبکه بلاکچین اضافه کنند. الگوریتم استفاده شده برای این کار با نام الگوریتم اجماع شناخته میشود که در ادامه به بررسی آن پرداخته خواهد شد. الگوریتم استفاده شده برای اجماع باید در برابر خطای بیزانسی مقاوم باشد.
مساله فرماندهان بیزانسی در بلاکچین چیست؟
سیستم بلاک چین به صورت غیرمتمرکز فعالیت میکند و کاربران آن هیچ ارتباط معنیداری با یکدیگر ندارند. در ارتباط بین افراد به صورت غیرمتمرکز باهم مساله فرماندهان بیزانسی مطرح میشود. توضیح این مساله به این شکل است که فرض کنید فرماندهان بیزانسی از جهات مختلف یک شهر را محاصره کردهاند و تنها میتوانند از طریق ارسال پیام به وسیله پیکها با هم در ارتباط باشند.
در چنین شرایطی موفقیت زمانی حاصل میشود که همه فرماندهان باهم تصمیم به حمله یا عقبنشینی بگیرند. مشکلات زیادی در فرآیند ارسال پیام وجود دارد. ممکن است پیکها نیروی خرابکار باشند و پیام را تغییر دهند یا به کل پیام را به فرماندهان نرسانند. ممکن است در میانه راه نیروهای دشمن، پیکها را دستگیر کنند و پیام را تغییر دهند یا از رسیدن آن به فرماندهان جلوگیر کنند.
طراحی یک سیسم که بتوان از طریق آن پیام را به صورت امن به فرماندهان بیزانسی ارسال کرد یک مساله بسیار مهم در علوم ارتباطات است و در بلاک چین نیز برای این که تراکنشها و بلاکهای اطلاعاتی معتبر به شبکه اضافه شود باید سیستم در برابر خطای بیزانسی مقاوم باشد.
اثبات کار در بلاک چین چیست ؟
یکی از معروفترین الگوریتمهای اجماع استفاده شده در رمز ارزها «اثبات کار» (Proof of Work) است که پیش از بیت کوین در سرویسهای ایمیل برای جلوگیری از اسپم شبکه مورد استفاده قرار میگرفت. ایده اثبات کار برای جلوگیری از خطای بیزانسی و اضافه کردن بلاک اطلاعاتی درست به شبکه انجام کار توسط ماینرها است.
اثبات کار نیاز به انرژی و تجهیزات دارد و فعالیت خرابکارانه منجر به هدررفت تلاش کاربران میشود. به همین دلیل، در اثبات کار فعالیت خرابکارانه صرفه اقتصادی ندارد و به همین دلیل مشکلاتی مانند دابل اسپندینگ و خرج مضاعف ارزها اتفاق نمیافتد. کار طراحی شده در بلاک چین، حل معادله برای هر بلاک اطلاعاتی است.
ماینرها تراکنشهای تایید شده را از ممپول جمعآوری کرده و داخل یک بلاک قرار میدهند. اندازه هر بلاک محدود است که این محدودیت در شبکههای مختلف متفاوت است. به عنوان مثال، اندازه هر بلاک بیت کوین به 1 مگابایت محدود شده است. بلاک ایجاد شده شامل هش بلاک قبلی، عددی به نام نانس و یک هش هدف است.
هش از قرادادن اطلاعات یک بلاک داخل تابع هش بلاک چین ایجاد میشود و عامل به هم چسباندن بلاکها و جلوگیری از دستکاری اطلاعات است. هش هدف هر بلاک بر اساس «سختی شبکه» (Network difficulty) بلاک چین تعیین میشود. سختی شبکه نشاندهنده میزان توان پردازشی کل ماینرها در شبکه است.
هر چه سختی شبکه زیاد شود، احتمال حل معادله در زمان کمتر پیش میآید. بلاک چین برای ثابت نگه داشتن زمان حل هر بلاک، هش هدف را با تغییر سختی شبکه تغییر میدهد. در بیت کوین زمان حل هر بلاک حدود 10 دقیقه است. هدف ماینرها در اثبات کار این است که اطلاعات بلاک شامل تراکنشها، هش بلاک قبلی، مهر زمانی و عدد نانس را در داخل تابع هش قرار دهند و خروجی آن را با هش هدف مقایسه کنند.
در صورتی که هش به دست آمده با هش هدف یکسان نبود، کاربر عدد نانس را تغییر میدهد و فرآیند را دوباره تکرار میکند تا در نهایت یکی از کاربرها به جواب مورد نظر شبکه برسد. در توابع هش با کوچکترین تغییر در اطلاعات ورودی خروجی به کل تغییر میکند به همین دلیل عوض کردن نانس شبکه تا زمانی ادامه پیدا میکند که خروجی مورد نظر شبکه به دست آید.
خروجی تابع هش برای ورودی یکسان همواره ثابت است. از آنجایی که ماینرها تراکنشها را به شکلهای مختلفی جمعآوری میکنند، ورودی آنها با یکدیگر متفاوت است و به همین دلیل ممکن است هر دفعه یکی از کاربرها جواب بلاک را به دست آورد. نکته مهم در ارتباط با توابع هش این است که هیچ راهحل دیگری به جز قرار دادن تصادفی عدد نانس و گرفتن خروجی آن برای حل معادله وجود ندارد.
هر چه کاربران سیستم قویتری داشته باشند و بتوانند تعداد بیشتری معادله را در واحد زمان حل کنند، احتمال رسیدن به جواب بلاک برای آنها بیشتر خواهد بود. کاربری که زودتر از همه به جواب بلاک میرسد آن را به شبکه اعلان میکند. فول نودها اطلاعات بلاک این کاربر را در تابع هش قرار میدهند و خروجی آن را بررسی میکنند تا از معتبر بودن بلاک مطمئن شوند.
با تایید اکثریت فول نودها، بلاک به بلاک چین اضافه و کار ایجاد بلاک جدید آغاز میشود. برای اینکه بفهمیم دلیل فعالیت ماینرها در شبکه بلاک چین چیست باید به پاداش شبکه اشاره کنیم. ماینر برنده هر بلاک دو مدل پاداش از شبکه دریافت میکند. پاداش اول کارمزد تراکنشهای ثبت شده در بلاک و پاداش دوم از رمز ارزهای جدید ایجاد شده است.
در بلاک چینهای مختلف این پاداشها با هم متفاوت هستند. سکههای جدید ایجاد شده در بیت کوین هر چهار سال نصف میشوند که به این فرآیند «هاوینگ» (Halving) گفته میشود. تعداد کل بیتکوینها نیز به 21 میلیون عدد محدود شده است.
اثبات سهام در بلاک چین چیست ؟
در بخش قبل فهمیدیدم که اثبات کار در بلاک چین چیست و چگونه از خطای بیزانسی جلوگیری میکند. یکی دیگر از روشهای اجماع که بسیاری از بلاکچینها از آن استفاده میکنند «اثبات سهام» (Proof of Stake | PoS) است. در اثبات سهام اعتبارسنجهای شبکه که نقشی مشابه ماینرها را دارند به جای استفاده از توان محاسباتی و مصرف انرژی، از توکنهای ارز دیجیتال خود برای اجماع استفاده میکنند.
اعتبارسنجها بخشی از توکنهای ارز دیجیتال شبکه را در قرارداد هوشمند قفل میکنند و از این طریق به شبکه اطمینان میدهند که فعالیت درستکارانه خواهند داشت. به فرآیند قفل کردن توکنهای ارز دیجیتال در شبکه «استیکینگ ارز دیجیتال» (Staking) گفته میشود. فرآیند انتخاب اعتبارسنجی که بلاک را باید به شبکه اضافه کند کاملا تصادفی است اما شانس کاربران با توجه به میزان توکن قفل شده متفاوت است.
هر کاربری که توکن بیشتری قفل کرده باشد، شانس بیشتری برای انتخاب شدن خواهد داشت. همانند اثبات کار فول نودها و سایر اعتبارسنجها نتیجه کار اعتبارسنج انتخاب شده را بررسی میکنند تا بلاک با اطلاعات درست به شبکه اضافه شود. در صورت عدم فعالیت درستکارانه بخش یا کل توکنهای قفل شده کاربر از بین میرود.
همانند اثبات کار، در اثبات سهام نیز کاربر انتخاب شده برای اضافه کردن بلاک جدید به شبکه پاداش دریافت میکند اما این پاداش معمولا کمتر است. محل پاداش نیز از کارمزد تراکنشها و بعضا توکنهای جدید استخراج شده است. میزان سود دریافتی در شبکههای بلاک چینی مختلف متفاوت است. اثبات سهام انواع مختلفی دارد که در آنها کاربران میتوانند نقشهای متفاوتی نیز داشته باشند. بسته به روش انتخاب شده بلاک چینهای از نظر امنیت، مقیاسپذیری و غیرمتمرکز بودن با یکدیگر متفاوت هستند.
انواع بلاک چین چیست ؟
در بخشهای قبلی گفتیم که بلاک چین چیست و اجماع کاربران در آن به چه شکل انجام میشود. آنچه گفته شد بیشتر ناظر بر یک نوع خاص از بلاک چینها به نام بلاکچین عمومی بود. بلاک چینهای عمومی سعی میکنند به صورت کاملا غیرمتمرکز اداره شوند.
بیشتر رمزارزهایی که در بازار ارز دیجیتال وجود دارند از این رویکرد استفاده میکنند و فعالیت آنها به صورت غیرمتمرکز توسط کاربران از سراسر دنیا انجام میشود. در ادامه این بخش میخواهیم به سوال انواع بلاکچین چیست پاسخ دهیم و به طور خلاصه ویژگیهای مختلف آنها را بررسی کنیم.
آموزش بلاک چین عمومی
آنچه تا به اینجا در پاسخ به سوال بلاک چین چیست گفته شد برای بلاکچینهای عمومی صدق میکند. به صورت کلی منظور از «بلاک چین عمومی» (Public Blockchain) بلاکچینی است که در آن کاربران از سراسر دنیا میتوانند فعالیت کنند و برای ماینر یا فول نود شدن در آن نیازی به اجازه گرفتن از کسی نیست.
علاوه بر این، ویزگی مهم دیگر بلاکچین عمومی انتشار عمومی اطلاعات تراکنشها و دسترسی همه کاربران به این اطلاعات است. عمومی شدن اطلاعات علاوه بر شفافیت به کاربران در فرآیند اجماع نیز کمک میکند تا اطلاعات تراکنشها را تایید کنند. مهمترین ویژگی بلاکچین عمومی عدم دخالت نهاد مرکزی در فرآیندهای آن است.
بنابراین، رمز ارز ایجاد شده در بلاکچینهای عمومی قابل دستکاری نیست و دولتها نمیتوانند نقشی در تولید رمز ارزهای جدید برای شبکه یا دخالت در فرآیند ثبت تراکنشها در آن داشته باشند. به طور کلی شفافیت اطلاعات، عدم نیاز به مجوز فعالیت، امنیت بالا و حفظ حریم خصوصی کاربران از جمله مهمترین نکات مثبت بلاکچینهای عمومی هستند. در مقابل، مقیاسپذیری پایین، هزینه تراکنش بالا و احتمال حملههای سایبری مثل حمله 51 درصد از معایب این نوع بلاکچین است.
آموزش بلاکچین خصوصی
«بلاک چین خصوصی» (Private Blockchain) یک پاسخ دیگر به سوال انواع بلاک چین چیست و یک روش کاملا متضاد با بلاکچین عمومی است. در بلاک چین خصوصی کاربران برای اینکه بتوانند به عنوان ماینر یا اعتبارسنج در شبکه فعالیت کنند باید مجوز لازم را از شرکت یا سازمان ایجاد کننده بلاکچین دریافت کنند.
علاوه بر این اطلاعات تراکنشهای تولید شده در بلاک چین نیز برای همه کاربران قابل مشاهده نیست. بنابراین، بلاکچین خصوصی متمرکز است و تراکنشهای آن توسط نهادهای متمرکز تایید میشود. تفاوت آن با ساختارهای متمرکز فعلی در استفاده از علوم رمزنگاری است. متمرکز بودن بلاک چینهای خصوصی لزوما بد نیست. این ویژگی علاوه بر این که سرعت بیشتری برای ثبت تراکنشها ایجاد میکند و امنیت آنها را بالا میبرد امکان دستکاری اطلاعات را نیز به سیستم میدهد.
در کاربردهای خصوصی برای یک سازمان یا شرکت این ویژگی میتواند بسیار مثت باشد. نکته مهم در ارتباط با این ویژگیها این است که استفاده از این ساختار برای برای فعالیتهای عمومی که پایه ایجاد آنها جلوگیری از دخالت دولتها و سانسور اطلاعات است مناسب نخواهد بود.
به عنوان مثال هدف بیت کوین ایجاد پول و سیستم پرداخت غیرمتمرکز است. بنابراین، استفاده از یک ساختار متمرکز برای ایجاد پول (همانطور که بانکهای مرکزی در حال حاضر به دنبال آن هستند) به طور کل با اهداف ساتوشی ناکاموتو مخترع بیت کوین ناسازگار است و اتفاقا منجر به تسلط کامل دولتها بر امور مالی شهروندان میشود.
آموزش بلاک چین ترکیبی
«بلاک چین ترکیبی یا هیبریدی» (Hybrid Blockchain) نوع سوم بلاک چینها است که به صورت همزمان برخی از ویژگیهای بلاکچین خصوصی را در کنار بلاک چین عمومی برای کاربران فراهم میکند. معمولا در این نوع بلاک چینها، ماینرها یا اعتبارسنجهای شبکه از سمت مدیریت شبکه تایید و انتخاب میشوند و تنها آنها میتوانند اطلاعات تراکنشها را به شبکه اضافه کنند. این ویژگی باعث تمرکز در شبکه میشود و از طرفی امنیت اطلاعات را نیز تا حدود زیادی بالا میبرد.
ویژگی که بلاکچین ترکیبی را از بلاکچینهای خصوصی متمایز میکند، دسترسی آزاد عموم مردم به اطلاعات ثبت شده در بلاک چین است. این ویژگی مشابه با بلاک چین عمومی شفافیت را برای کاربران فراهم میکند. وجود شفافیت در کنار ماینرهای مشخص در کاربردهای خاصی مثل زنجیره تامین بسیار کاربردی است. در این کاربرد، کاربران باید بتوانند اطلاعات مربوط به محصولات مختلف را از طریق بلاک چین دنبال کنند اما اضافه کردن اطلاعات تنها توسط افراد درگیر در فرآیندهای زنجیره قابل انجام است.
آموزش بلاک چین کنسرسیوم
در بخشهای قبلی با سه نوع بلاک چین چیست آشنا شدیم. «بلاک چین کنسرسیوم» (Consortium Blockchain) نوع چهارم بلاک چین است که همانند بلاک چین ترکیبی بخشی از ویژگیهای بلاکچینهای عمومی و خصوصی را به صورت همزمان ارائه میکند. در این بلاک چینهای کاربران از سراسر دنیا به صورت شفاف به اطلاعات بلاکچین دسترسی دارند و از اینن جهت بلاک چین کنسرسیوم با بلاکچین عمومی و ترکیبی مشترک است.
تفاوت بلاک چین کنسرسیوم با بلاک چین ترکیبی در نودها یا ماینرهای فعال در شبکه است. در بلاک چین هیبرید یک شرکت یا سازمان مسولیت بلاک چین را برعهده دارد و ماینرهای مورد نظر خود را برای تایید بلاکها و اضافه کردن اطلاعات به شبکه انتخاب میکند. بنابراین، ماینرها در این بلاکچین به صورت متمرکز انتخاب میشوند و یک شرکت یا سازمان کل این فرآیند را در اختیار دارد.
در بلاکچین کنسرسیوم ماینرها از مجموعهای از شرکتها یا سازمانها انتخاب میشوند. این سازمانها هر کدام به عنوان یک ماینر یا اعتبارسنج در شبکه فعالیت دارند و مستقل از سایر سازمانها هستند. به عنوان مثال، میتوان شبکهای از بانکهای مختلف را به عنوان یک بلاک چین کنسرسیوم در نظر گرفت که در آن هر بانک به صورت مستقل یک ماینر هست و به صورت مستقل فعالیت میکند. هر چه تعداد ماینرها در این شبکه زیاد باشد، غیرمتمرکز بودن آن نیز بیشتر خواهد شد.
ویژگیهای اساسی تکنولوژی بلاک چین چیست ؟
در بخش قبل فهمیدیم که انواع بلاک چین چیست و چه تفاوتی باهم دارند. بلاکچین همانند یک پایگاه داده است که در اختیار افراد از سراسر دنیا قرار گرفته است تا با استفاده از پروتکل تعریف شده اطلاعات و تراکنشهای کاربران را به صورت غیرمتمرکز در آن ثبت کنند. استفاده از این تکنولوژی برای اولین بار در شبکه بیت کوین به عنوان یک سیستم پرداخت همتا به همتا انجام شد.
هدف اصلی از ارائه این سیستم حذف نهادهای متمرکز از سیستمهای پرداخت بود که تا حدود زیادی نیز در این مسیبر موفق شده است. با گسترش تمایل افراد به این فضا، کاربردهای بلاکچین نیز گسترش پیدا کرد. بلاکچینهای مختلف ویژگیهای متفاوتی دارند اما سه ویژگی اصلی در بررسی بلاکچینها وجود دارد که به آن سهگانه بلاک چین گفته میشود و در ادامه به واکاوی آنها میپردازیم.
غیرمتمرکز بودن در بلاکچین چیست ؟
اصلیترین ویژگی بلاک چین غیرمتمرکز بودن آن است. غیرمتمرکز بودن به معنی عدم دخالت نهادها، سازمانها و دولتها در کلیه فرآیندهای تایید، ثبت و نگهداری تراکنشها است. این ویژگی باعث میشود که کاربران نیازی به احراز هویت یا گرفتن اجازه از کسی نداشته باشند و سازمانها و نهادها توانایی سانسور اطلاعات و دستکاری آنها را نداشته باشند. برای بررسی این ویژگی در بلاک چینها نیاز به بررسی معیارهای مختلف است.
به صورت کلی میتوان گفت غیرمتمرکز بودن شبکه ارتباط تنگاتنگی با ماینرها یا اعتبارسنجهای شبکه دارد. هر چه اعتبارسنجهای شبکه تعداد بیشتری داشته باشد و به صورت مستقل و آزادانه بتوانند در شبکه فعالیت کنند، شبکه غیرمتمرکزتر خواهد بود. در بلاکچینهای با الگوریتم اثبات کار ماینرها تنها با فراهم کردن تجهیزات و انرژی میتوانند در شبکه فعالیت کنند و به همین دلیل غیرمتمرکز بودن در این شبکهها پررنگتر است.
در اثبات سهام توزیع توکنها و نحوه انتخاب اعتبارسنجها و تعداد آنها بر این ویژگی اثر میگذارد. غیرمتمرکز بودن شبکه برای همه بلاکچینها و کاربردها مناسب نیست. این ویژگی باعث میشود که کارایی بلاک چین تحت تاثیر قرار گیرد و فعالیت در آن صرفه اقتصادی نداشته باشد. غیرمتمرکز بودن برای بلاک چینی مانند بیت کوین که خود را به عنوان پول غیرمتمرکز تعریف میکند بسیار حیاتی است اما ممکن است حدی از این ویژگی برای سایر کاربردها کافی باشد.
منظور از ویژگی امنیت در بلاکچین چیست ؟
در بخش قبل فهمیدیم که اصلیترین ویژگی بلاک چین چیست. در کنار غیرمتمرکز بودن، امنیت یکی از اصلیترین مولفههای بلاکچین است که بدون آن استفاده از بلاکچین در عمل غیرممکن میشود. یک سیستم پرداخت مثل بیت کوین را در نظر بگیرید که به دنبال ایجاد پول غیرمتمرکز است. اگر این شبکه امنیت بالایی نداشته باشد و کاربران به خروجی این سیستم اعتماد نداشته باشند، کل سیستم از بین میرود.
امنیت بلاک چین از طریق تکنولوژی رمزنگاری، ایدههای اقتصادی و فرآیند اجماع تامین میشود. رمزنگاری امکان دسترسی کاربران به داراییهای خود را به صورت امن فراهم میکند و با استفاده از تکنیک امضای دیجیتال امکان تشخیص هویت واقعی مالکان داراییها را برای ماینرها فراهم میکند. دسترسی تمام ماینرها و نودهای شبکه به دفتر کل امکانپذیری انجام یک تراکنش را بررسی میکند تا کاربران نتوانند با دابل اسپندینگ ارزهای خود را چندین بار استفاده کنند.
در بلاک چین بلاکها در طی فرآیند هشینگ و با ایجاد هش اطلاعات هر بلاک و جایگذاری آن در بلاکهای بعدی به یکدیگر متصل میشوند. این اتصال به گونهای است که اگر کاربری بخواهد یک بلاک را در شبکه دستکاری کند تمامی اطلاعات نوشته شده در بلاکهای بعدی نامعتبر میشوند و برای معتبر کردن آنها کاربر باید دوباره بتواند با انجام کار بلاکهای بعدی را تایید کند.
این فرآیند به قدری هزینهبر است که در عمل امکان انجام آن نیست. علاوه بر این پاداش تعریف شده برای فعالیت درستکارانه به قدری است که اکثریت کاربران به فعالیت درستکارانه تشویق میشوند.
ویژگی مقیاسپذیری در بلاک چین چیست ؟
سومین ویژگی که در پاسخ به سوال ویژگیهای اساسی بلاکچین چیست مطرح میشود، «مقیاسپذیری» (Scalability) است. مقیاسپذیری به این معنی است که سیستم طراحی شده با افزایش استفاده کاربران، توانایی پاسخگویی به نیازهای ایجاد شده را داشته باشد. در فضای بلاک چین میتوان مقیاسپذیری را در تعداد تراکنشهای قابل ثبت در واحد زمان و هم چنین مدت زمان مورد نیاز برای نهایی کردن تراکنشها خلاصه کزد.
هر چقدر تعداد تراکنش بیشتر و مدت زمان لازم برای نهایی شدن تراکنش کمتر باشد، مقیاسپذیری بلاکچین بالا است. در شبکه بیت کوین به طور متوسط بین 4 تا 7 تراکنش در ثانیه در شبکه ثبت میشود و برای اینکه یک تراکنش نهایی تلقی شود باید حداقل شش بلاک (حدود یک ساعت) از بلاک تراکنش گذشته باشد.
این ویژگیهای برای یک بلاک چین که میخواهد به عنوان سیستم پرداخت خرد استفاده شود یا در کاربردهایی با تعداد تراکنشهای بالا مثل بازیها مورد استفاده قرار گیرد مناسب نیست. مقیاسپذیری بلاک چینهای جدیدتر از بیشتر از بیت کوین است اما این مقیاسپذیری در بسیاری از مواقع با قربانی کردن دو ویژگی قبلی به دست میآید.
بسیاری از فعالان بازار ارزهای دیجیتال معتقدند که سه ویژ گی غیرمتمرکز بودن، امنیت و مقیاسپذیری به صورت همزمان قابل دستیابی نیستند و برای رسیدن به دو ویژگی از این سه ویژگی باید تا حدودی ویژگی سوم را قربانی کرد.
به عنوان مثال بلاکچین سولانا با وجود مقیاسپذیری بسیار بالایی که دارد هم از نظر امنیتی مشکلات زیادی دارد و هم غیرمتمرکز بودن آن با توجه به نحوه توزیع توکنها در هالهای از ابهام است. در بخش بعدی به سوال روشهای مقیاسپذیری در بلاک چین چیست پاسخ خواهیم داد.
روشهای مقیاس پذیری در بلاک چین چیست؟
در طی سالهای گذشته بحثهای زیادی برای افزایش مقیاسپذیری بلاک چینها صورت گرفته است. به طور کلی دو نوع راه حل درون زنجیرهای و برون زنجیرهای برای بلاک چینها تعیف شده است که هدف جفت این روشها افزایش سرعت ثبت تراکنشها و کاهش هزینه کارمزد آنها است. در ادامه به بررسی جزئیات این روشها میپردازیم.
مقیاس پذیری درون زنجیرهای و شاردینگ
راهحلهای درون زنجیرهای (On-Chain) یکی از این راهحلها است که با اعمال تغییراتی در پروتکل بلاکچین مثل تغییر الگوریتم اجماع یا استفاده از شاردینگ به دنبال افزایش مقیاسپذیری است. تغییرات در الگوریتم اجماع منجر به کاهش زمان مورد نیاز برای تائید بلاکها و اضافه کردن آنها به بلاک چین میشود. مشکلات امنیتی این راهحل با استیکینگ ارز دیجیتال و گرو گذاشتن تعداد قابل توجهی از رمز ارزهای پروژه تامین میشود.
«شاردینگ» (Sharding) یک مفهوم عمومی در مباحث مربوط به پایگاه داده است که در آن اطلاعات موجود در یک پایگاه داده به چندین بخش مستقل اما هماهنگ باهم تقسیم میشود تا از این طریق پردازش همزمان اطلاعات امکانپذیر شود. در بلاک چین از شاردینگ برای تقسیم دفتر کل شبکه به بخشهایی به نام شارد استفاده میشود که هر کدام از آنها میتوانند به صورت مستقل بخشی از تراکنشهای ارسال شده به شبکه را دریافت و پردازش کنند.
در شاردینگ نودها لزوما تمام اطلاعات شبکه را نگهداری نمیکنند و به نگهداری از اطلاعات بخشی از شبکه اکتفا میکنند. با این وجود بین شاردها ارتباطات عمیقی وجود دارد که امکان فعالیت شاردها در کنار هم به عنوان بلاک چین را ممکن میکند. شاردینگ را میتوان به فعالیت موازی چند دفتر کل هماهنگ در کنار هم تشبیه کرد که به یکدیگر وصل هستند و میتوانند با فعالیت موازی تعداد تراکنشها را افزایش و زمان انجام آنها را کاهش دهند.
راه حل های لایه دوم و مقیاس پذیری برون زنجیرهای
راه حلهای لایه دوم اتریوم که قابل استفاده برای سایر بلاک چینها است، روش دیگری است که به دنبال حل مساله مقیاسپذیری به صورت برون زنجیرهای (Off-Chain) است. منظور از مقیاسپذیری برون زنجیرهای خارج کردن حجم زیادی از تراکنشها از شبکه بلاک چین و اجرای آنها در بیرون زنجیره است.
این مساله باعث میشود که حجم فعالیت شبکه کاهش یافته و تعداد زیادی تراکنش در واحد زمان در شبکه تایید شود. این مساله هزینه ثبت تراکنشها را در بلاکچین را نیز تا حدود زیادی کاهش میدهد. روشهای مختلفی در راه حلهای لایه دوم اتریوم مطرح شده است که از جمله مهمترین آنها میتوان به «کانال پرداخت» (Payment Channel) یا همان «کانال حالت» (State Channel) اشاره کرد.
در این روش دو کاربر هر کدام مبلغی را در یک قرارداد هوشمند قرار میدهند و تراکنشهای بین آنها در داخل این قرارداد هوشمند بدون اضافه شدن به بلاک چین ثبت میشود. پس از انجام صدها تراکنش، کاربران با مراجعه به بلاک چین درخواست خروج از کانال را صادر میکنند و شبکه با بررسی قرارداد وضعیت نهایی را در بلاک چین ثبت میکند.
بدین ترتیب صدها تراکنش بین دو کاربر انجام میشود که تنها دو تراکنش در ابتدا و انتها در شبکه اصلی ثبت میشود. با استفاده از الگوریتمهای ریاضی اتصال بین کانالهای مختلف ایجاد میشود تا کاربران نیازی به ایجاد چندین کانال نداشته باشند. لایتنینگ پروژه کانال پرداخت ایجاد شده برای شبکه بیت کوین است که سرعت ثبت تراکنشها را در این شبکه افزایش و هزینه آن را کاهش میدهد.
مشابه این روش در شبکه اتریوم نیز در پروژههای مختلفی مثل «سلر» و «پلیگون» اجرایی شده است. رول آپها یکی دیگر از روشهای مقیاسپذیری لایه دوم هستند که هدف آنها تجمیع تراکنشهای در خارج از زنجیره اصلی و ارسال تاییدیه مربوط به انجام آنها در یک تراکنش به شبکه اصلی است. با این کار شبکه اصلی به جای بررسی صدها تراکنش تنها اطلاعات نهایی آنها را بررسی و تایید میکند.
رولآپها بر مبنای روش تایید درستی اطلاعات ثبت شده در خارج از زنجیره به دو دسته «رول آپ خوشبینانه» (Optimistic Rollups) و «رول آپ دانش صفر» (Zero-Knowledge Rollups) تقسیم میشوند. در رول آپ خوشبینانه فرض بر این است که تراکنشهای ثبت شده در خارج از زنجیره همگی درست هستند اما هنگام خروج از این پروتکل شبکه یک هفته مهلت میدهد تا نودها در صورت اعتراض به صحت تراکنشها آنها را به چالش بکشند.
در صورت موفقت چالش تراکنش مورد نظر تایید نمیشود اما در صورت رد شدن آن تراکنش در بلاکچین اصلی ثبت میشود. در روش دانش صفر اسناد مربوط به اثبات درستی تراکنشها به شبکه اصلی ارسال میشود و به همین دلیل نیازی به مرحله چالش نیست و خارج کردن رمز ارز از پروتکل به سرعت انحام میشود.
سایر روشهای مقیاسپذیری مثل «زنجیرههای جانبی» (Sidechains)، «ولیدیوم» (Validium) و روشهای ترکیبی نیز برای افزایش مقیاسپذیری استفاده میشوند که بیشتر آنها بر روی بلاک چین اتریوم راهاندازی شده است. استفاده همزمان از این روشها در کنار روشهای درون زنجیرهای میتواند مقیاسپذیری شبکه اتریوم و سایر بلاک چینهای پایه را به شدت افزایش میدهد که نتیجه آن گسترش کاربردهای بلاک چین خواهد بود.
فورک در بلاک چین چیست ؟
یکی از مسائل مهمی که در ارتباط با بلاکچین وجود دارد، نحوه توسعه سیستم آن است. نرمافزارهای معمولی که توسط سیستمهای متمرکز ارائه میشوند برای توسعه نیازی به اجازه گرفتن از کاربران نرمافزار ندارند و میتوانند به راحتی یک نسخه جدید از نرمافزار ایجاد و به بازار ارائه کنند. در توسعه بلاک چین انجام این کار به سادگی قابل انجام نیست زیرا محدودیتهای ارائه شده در پروتکلهای بلاکچین ماهیت آن ار تشکیل میدهند و هماهنگی تمامی کاربران با یکدیگر نیز از طریق این پروتکلها انجام میشود.
بنابراین، اگر کاربری نرمافزار و پروتکل شبکه ار تغییر دهد و از آن استفاده کند دیگر به عنوان عضوی از شبکه اصلی شناخته نمیشود. مفهوم فورک در واقع به بهروزرسانیهای بلاکچین اشاره دارد که میتواند باعث تبدیل شدن زنجیره بلاک چین به دو زنجیره موازی شود. تبدیل بلاک چین به دو زنجیره موازی به صورت تصادفی نیز ممکن است اتفاق بیفتد.
به عنوان مثال اگر دو ماینر به صورت همزمان جواب معادله یک بلاک را به دست آورند، برخی از ارعتبارسنجها بلاک مربوط به ماینر اول و برخی از اعتبارسنجها بلاک ماینر دوم را به زنجیره خود اضافه میکنند که این مساله بلاک را به دو زنجیره تبدیل میکند. در ادامه فرآیند ثبت بلاکهای جدید، اولین بلاک بر روی هر زنجیرهای ساخته شود، آن زنجیره به عنوان زنجیره اصلی شناخته خواهد شد و تراکنشهای بلاک موازی نامعتبر تلقی میشود.
به هر حال منظور از فورک تغییراتی است که به صورت هدفمند توسط توسعهدهندهها در پروتکل بلاک چین رخ میدهد. به طور کلی فورک بر اساس این که تغییرات اعمال شده با پروتکل قبلی سازگار باشد یا نه، به دو دسته «هاردفورک» (Hardfork) و «سافت فورک» (Softfork) تقسیم میشود. در ادامه به بررسی سوالهای هاردفورک در بلاک چین چیست و سافت فورک در بلاکچین چیست میپردازیم.
هاردفورک در بلاک چین چیست ؟
هاردفورک نوعی از توسعه در بلاک چین است که با قوانین پروتکل سازگار نیست و کاربران برای فعالیت در شبکه جدید باید نرمافزارهای خود را بهروز کنند. به عنوان مثال فرض کنید اندازه کل اطلاعات موجود در بیت کوین نباید بیشتر از 1مگابایت باشد. اگر در بهروزرسانی جدید هدف افزایش این مقدار به 4 مگابایت باشد، بلاکهایی که توسط پروتکل جدید ایجاد میشود از طرف ماینرهایی که با پروتکل قبلی کار میکنند تایید نمیشود. بنابراین نیاز است که تمام کاربران از پروتکل جدید استفاده کنند تا این تغییر بر روی شبکه اعمال شود.
در صورتی که همه کاربران پروتکل خود را بهروز نکنند و بخشی از ماینرها همچنان بر روی بهروزرسانی پروتکل تاکید داشته باشند، بلاک چین به دو زنجیره مجزا از هم تقسیم میشود که پروژه جدید توکن جدید برای خود ایجاد میکند. نمونهای از هاردفورکهایی که باعث ایجاد توکن جدید در شبکه اتریوم شد مربوط به رویداد «دائو» (DAO) است. در رویداد دائو هکرها توانستند با استفاده از مشکل موجود در قرارداد هوشمند دائو تعداد زیادی از رمز ارزهای اتریوم را سرقت کنند.
با توجه به شرایط تعریف شده برای قرارداد هوشمند برای تکمیل شدن این هک نیاز به گذر مدت زمان مشخصی بود که همین مساله باعث شد که بحثهایی در مورد برگشت به بلاک قبل از هک میان فعالان شبکه رخ دهد. برخی از کاربران از جمله «ویتالیک بوترین» مدیرعامل شبکه اتریوم با این کار موافق بودند حال آنه برخی دیگر از ماینرها این فرآیند را مخالف با ایده تغییرناپذیری بلاک چین عنوان میکردند.
نتیجه این اتفاق این شد که موافقان با برگشت به بلاک قبل از هک موافقت کردند و شبکه جدید اتریوم را از بلاک هک شده ادامه دادند. مخالفان نیز فرآیند تولید بلاک را برای بلاکچین اصلی ادامه دادند و رمز ارز اصلی شبکه خود را اتریوم کلاسیک نامگذاری کردند.
بیت کوین کش نیز مشابه با اتریوم کلاسیک حاصل هاردفورک در شبکه بیت کوین است با این تفاوت که بلاک چین اصلی همچنان بیت کوین ماند و زنجیره جدید با بیت کوین کش کار خود را ادامه داد. با این تفاسیر بیشتر هاردفورکهای انجام شده در حوزه بلاکچین از قبل برنامهریزی شده هستند و معمولا اکثریت اعضا بر روی استفاده از پروتکل جدید اتفاق نظر دارند.
به عنوان مثال، هاردفورک لندن یکی از تغییرات برنامهریزی شده در بلاک چین اتریوم بود که یکی از اهداف آن جلوگیری از افزایش نرخ تورم کوین شبکه بود و با تایید اکثریت بر روی شبکه اعمال شد. هاردفورک آلونزو کاردانو دیگر هاردفورک برنامهریزی شده معروف است که هدف آن فرام آوردن شرایط ایجاد قرارداد هوشمند در شبکه کاردانو بود.
سافت فورک در بلاک چین چیست ؟
در بخش قبلی فهمیدیم که هاردفورک در بلاک چین چیست و چه زمانی منجر به ایجاد ارز دیجیتال جدید میشود. نوع دیگر فورک در بلاک چین سافت فورک است بهروزرسانی انجام شده در آن معمولا با پروتکل اصلی شبکه تداخلی ندارد. برای درک این موضوع فرض کنید بخواهیم اندازه هر بلاک در شبکه بیت کوین را نصف کنیم.
در چنین شرایطی ماینرهایی که نرمافزار خود را به روز نکردهاند همچنان قادر به تایید کلیه بلاکهای ارائه شده در شبکه هستند زیرا وجود بلاکهای با اندازه کمتر از ماکزیمم تعیین شده در شبکه بیت کوین (1 مگابایت) تداخلی با پروتکل قدیمی ندارد. در این حالت شرایط برای ماینرهایی که از پروتکل جدید استفاده میکنند متفاوت است.
بلاکهای تولید شده توسط پروتکل جدید توسط تمامی ماینرها تایید میشود اما این ماینرها بلاکهای ارائه شده توسط ماینرهای قدیمی را نمیتوانند تایید کنند زیرا حجم بلاکهای تولید شده توسط آنها بیشتر از حداکثر تعریف شده برای پروتکل جدید است.
بنابراین، در این رویه اگر تعداد ماینرهای با پروتکل جدید بیشتر از ماینرهای قدیمی در شبکه باشد، به طور خودکار بلاکهای ماینرهای قدیمی در شبکه تایید نمیشود و فعالیت ماینرهای قدیمی در راستای تایید بلاکهای ماینرهای جدید تعریف میشود. این مساله باعث میشود که ماینرهای قدیمی نیز نرمافزار خود را بهروز کنند تا فعالیت آنها منجر به کسب درآمد از بلاک چین شود.
در صورتی که تعداد ماینرهای قدیمی بیشتر باشد، تمامی بلاکها در شبکه تایید میشوند اما ماینرهای جدید نمیتوانند بلاکهای تولید شده توسط پروتکل قدیمی را تایید کنند. در چنین شرایطی ماینرهای با پروتکل جدید میتوانند تصمیم بگیرند که یک بلاک چین جدید با فورک ایجاد کنند یا اینکه از تغییرات مورد نظر خود صرف نظر کنند. بنابراین، موفقیت سافت فورک منوط به حمایت اکثریت ماینرها از تغییرات است.
«سگویت» (SegWit) معروفترین سافت فورک انجام شده در شبکه بیت کوین است که هدف آن افزایش مقیاسپذیری شبکه بیت کوین با خارج کردن دادههای مربوط به امضای تراکنشها از اطلاعات تراکنشها بود. با انجام این کار مقیاسپذیری شبکه بیت کوین افزایش پیدا کرد و هزینه ثبت تراکنشها در شبکه تا حدود زیادی کاهش یافت.
پل بلاک چین چیست ؟
پروژههای ارز دیجیتال که از بلاک چین برای توسعه فعالیتهای خود استفاده میکنند هرکدام دفتر کل مخصوص به خود را دارند و امکان استفاده از توکنها و کوین یک شبکه در شبکه دیگر به صورت مستقیم وجود ندارد. به عنوان مثال شما نمیتوانید با خرید بیت کوین آن را به صورت مستقیم در پروژههای دیفای اتریوم سرمایهگذاری کرده و سود خود را به قیمت تتر یا هر استیبل کوین دیگری برداشت کنید.
دلیل این اتفاق این است که هر شبکه بلاک چین ماینرهای خود را دارد و ماینرها تنها اطلاعات تراکنشهای مربوط به یک بلاک چین را نگهداری میکنند. این مساله باعث میشود که بلاکچینها نتوانند از قابلیتهای یکدیگر بهرهمند شوند و این در بلند مدت توسعه بلاکچین را با مشکل روبهرو میکند. منظور از پل بلاک چین، پروژههای ارز دیجیتالی است که هدف آنها ایجاد تعامل بین بلاک چینهای مختلف و ایجاد قابلیت همکاری بین آنها است.
مهمترین هدف پل بلاک چین فراهم آوردن شرایط انتقال توکنها و کوینها بین بلاک چینهای مختلف است. با این وجود انتقال هر نوع اطلاعات دیگر از یک بلاکچین به بلاکچین دیگر نیز منوط به استفاده از پل بلاک چین خواهد بود. روشهای مختلفی برای انجام این کار در طی سالهای گذشته ارائه شده است که معروفترین آنها استفاده از فرآیند «ایجاد و سوزاندن» (Mint and Burn) است.
در این روش برای انتقال اتریوم از شبکه اتریوم به بایننس،کوینهای اتریوم در قرارداد هوشمند شبکه اتریوم قفل میشوند و در ازای آن کوینهای معادل که به آنها «رپد توکن» (Wrapped Token) گفته میشود، ایجاد میشوند. هنگام برگرداندن توکنها به شبکه اصلی، رپد توکن در شبکه مقصد سوزانده و کوینهای قفل شده در شبکه اصلی آزاد میشود.
تفاوت DLT با بلاک چین چیست ؟
تکنولوژی دفتر کل توزیع شده یا DLT به راهکارها و تکنولوژیهایی اشاره دارد که امکان تایید، ثبت و نگهداری از اطلاعات را به صورت غیرمتمرکز برای کاربران از سراسر دنیا فراهم میکند. این تکنولوژی یک مفهوم کلی است که برای اجرای آن پیادهسازیهای مختلفی طراحی شده است. بلاکچین یکی از اصلیترین پیادهسازیهای تعریف شده برای DLT است که بسیاری از رمز ارزها از این تکنولوژی به عنوان زیرساخت فعالیت خود استفاده میکنند.
پیادهسازیهای دیگری مثل «دگ»، «هش گراف»، «هولوچین» و «رادیکس» نیز برای DLT وچود دارد که هنوز استفاده از آنها برای کاربردهای رمز ارزها عمومی نشده است و تنها چندین پروژه ارز دیجیتال از آنها استفاده میکنند. به هر حال امکان خرید و فروش رمز ارزهای با ساختار متفاوت در صرافیهای معتبر ارز دیجیتال به خصوص صرافی ارز دیجیتال رابکس وجود دارد.
تفاوت دگ و بلاک چین چیست ؟
«دگ» (DAG) یا گراف جهتدار غیرمدور یک پیادهسازی برای تکنولوژی دفتر کل توزیع شده است که در آن به جای اضافه کردن بلاکهایی از تراکنشها به شبکه، تراکنشها به طور مستقیم به دفتر کل اضافه میشود. هر نود در دگ در فرآیند تایید تراکنشها فعالیت دارد و به محض اضافه کردن تراکنش جدید به شبکه، دو تراکنش دیگر را تایید میکند.
در ساختار دگ ممکن است چندین زنجیره به صورت موازی ایجاد شوند و همین ساختار مقیاسپذیری دگ را در مقایسه با بلاک چین افزایش میدهد. ارز دیجیتال فانتوم یکی از پروژههای مطرح بازار است که از ساختار دگ برای دفتر کل خود استفاده میکند.
تفاوت هولوچین و بلاک چین چیست ؟
برای بررسی سوال تفاوت هولوچین و بلاک چین چیست باید به مفهوم عامل محور بودن هولوچین در مقایسه با بلاکچین اشاره کرد. در بلاک چین اجماع عمومی کاربران شبکه بر روی اطلاعات و دادههای تراکنشها انجام میشود اما در هولوگرام هر نود دفتر کل مخصوص خود را دارد که با استفاده از تکنولوژی هولوگرام کارمیکند.
اطلاعات جمعآوری شده توسط هر کاربر به مرور به کل شبکه ارسال میشود و صحتسنجی آن براساس تکنولوژی موجود انجام میشود. این وضعیت باعث میشود که اضافه کردن اطلاعات جدید به هولوچین راحتتر و سریعتر از بلاک چین باشد.
تفاوت هش گراف با بلاک چین چیست ؟
هش گراف یک پیادهسازی دیگر برای تکنولوژی دفتر کل توزیع شده است که از مقیاسپذیری بسیار بالایی برخوردار است. هش گراف همانند دگ از یک ساختار موازی برای اضافه کردن اطلاعات استفاه میکند و نیازی به بلاکهای تراکنش در آن نیست.
فرآیند اجماع در این روش از طریق الگوریتمهای «شایعه پراکنی» (Gossip) و «رایگیری مجازی» (Virtual Voting) انجام میشود که فرآیندی سریع برای این کار ایجاد میکند. امنیت هش گراف به اندازه بلاک چین بالا است و استفاده از علوم رمزنگاری دستکاری اطلاعات تایید شده در آن را غیرممکن کرده است.
تفاوت رادیکس با بلاکچین چیست ؟
رادیکس آخرین نمونه از انواع دفتر کل توزیع شده است که در آن هر کاربر میتواند زیرمجموعهای از دفتر کل شبکه را داشته باشد که شناسه مربوط به آن در شبکه مشخص است. این مساله باعث میشود که نودها نیازی به نگهداری کل اطلاعات شبکه نداشته باشند و بتوانند تراکنشهای بخشی از کاربران را تایید کنند.
این مساله نوعی از مقیاسپذیری را برای رادیکس فراهم میکند. یکی دیگر از تفاوتهای رادیکس با بلاکچین این است که ساختار رادیکس بهگونهای طراحی شده است که بدون اعمال تغییرات، میتوان از آن به عنوان دفتر کل خصوصی یا دفتر کل عمومی استفاده کرد.
اکسپلورر بلاک چین چیست ؟
«جستجوگر بلاک چین» (Blockchain Explorer) یک وبسیایت یا اپلیکیشن است که اطلاعات ثبت شده در یک بلاک چین را به صورت آنلاین در اختیار عموم افراد قرار میدهد. یکی از اصلیترین ویژگیهای بلاک چینهای عمومی انتشار اطلاعات ثبت شده در دفتر کل به صورت عمومی است و اکسپلورر بلاک چین ابزار انجام این کار است.
ماینرها و به طور کلی فول نودهای فعال در یک شبکه بلاک چین با فعال بودن در شبکه به تمامی اطلاعات موجود در شبکه دسترسی دارند اما عموم مردم قادر به مشاهده این اطلاعات نیستند. اکسپلورر بلاک چین توسط شرکتها و افرادی که به عنوان فول نود در شبکه فعال هستند ایجاد میشود و اطلاعات موجود در شبکه به صورت خام و گاهی اوقات پس از انجام برخی از پردازشها به کاربران عادی نمایش داده میشود.
از اکسپلورر بلاکچین میتوان برای بررسی صحت تائید اطلاعات تراکنشهای شخصی استفاده کرد. بسیاری از اطلاعات درون زنجیرهای نیز در اکسپلورر بلاک چین قابل مشاهده و جمعآوری است. اکسپلورر هر بلاکچین با بلاکچین دیگر فرق میکند اما برای یک بلاکچین ممکن است بلاک چینهای متعددی ایجاد شده باشد.
مزایای بلاک چین چیست ؟
بلاک چین یک پیادهسازی برای دفتر کل توزیع شده است که در آن کاربران از سراسر دنیا بدون این که یکدیگر را بشناسند به صورت غیرمتمرکز به شبکه وصل میشوند. در شبکههای بلاک چینی ثبت، تایید و انتقال اطلاعات و تراکنشها به صورت غیرمتمرکز انجام میشود و تمامی واسطهها از این فرآیندها حذف میشوند.
حذف واسطهها از فرآیند انتقال داده و ثبت تراکنشها مزایای زیادی از جمله عدم دستکاری اطلاعات، عدم دخالت نهادهای متمرکز در تراکنشها، افزایش سرعت انتقال و کاهش هزینهها را به همراه دارد. حذف دولتها و سازمانها از فرآیندهای واسطهگری باعث میشود که قدرت دخالت آنها در زندگی مردم کاهش یابد. در چنین شرایطی سانسور اطلاعات، دستکاری اطلاعات و یا جلوگیری از فعالیت برخی از کاربران توسط دولتها و سازمانهای متمرکز غیرممکن میشود.
این به معنی آزادی بیشتر برای افراد از سراسر دنیا است. اولین کاربرد این سیستم در ایجاد پول غیرمتمرکز بود که توسط بیت کوین انجام شد. پول غیرمتمرکز دخالت دولتها در اقتصاد از طریق چاپ پول را از بین میبرد و از این طریق از داراییهای افراد در برابر تورم محافظت میکند.
در حال حاضر بلاک چین کاربردهای دیگری نیز دارد. این کاربردها همگی در راستای غیرمتمرکز کردن فعالیتهای بشری و حذف نهادهای واسطه از اموری مثل زنجیره تامین، اینترنت اشیا، کاربردهای امور مالی و سایر حوزهها است. این کار علاوه بر افزایش امنیت و حفظ حریم خصوصی هزینه فعالیت را نیز برای کاربران کاهش میدهد و در سریعترین زمان ممکن نیازهای کاربران را برطرف میکند.
معایب بلاک چین چیست ؟
در بخش قبل گفتیم که مزایای بلاک چین چیست و استفاده از این سیستم چه ویژگیهای مثبتی را به همراه دارد اما باید به این نکته توجه داشت که بلاکچین نیز همانند سایر تکنولوژیها معایبی دارد. مهمترین عیب تکنولوژی بلاکچین را میتوان در استفاده از آن برای فعالیتهای مجرمانه دانست.
در بلاکچینهای عمومی کاربران نیازی به احراز هویت ندارند و اگرچه تراکنشها برای همه نشان داده میشود اما مشخص نیست که آدرسهای ارسالکننده و دریافت کننده تراکنش چه کسانی هستند. در برخی از بلاک چینهای عمومی همین آدرس بلاک چینی و مقدار ارز انتقال نیز معلوم نیست.
این ویژگیها امکان ردیابی اطلاعات تراکنشها را از بین میبرد و حریم خصوصی را برای کاربران فراهم میکند. مشکل این ویژگی این است که بسیاری از مجرمان نیز میتوانند از این ابزارها برای فرارهای مالیاتی و پول شویی استفاده کنند و دولتها ابزاری برای کنترل این افراد ندارند. اگرچه تعداد بسیار کمی از تراکنشهای انجام شده در فضای بلاک چین مربوط به این نوع فعالیتها است اما همچنان یافتن راهحل مناسب برای این کار ضروری به نظر میرسد.
عیب دیگر تکنولوژی بلاکچین مقیاسپذیری آن است. اگرچه در پرداختهای بینالمللی و کاربردهایی که نیاز به ثبت تعداد زیاد تراکنش ندارند، بلاکچین بسیار سریعتر و ارزانتر از سیستمهای متمرکز فعلی است اما این تکنولوژی در فرآیندهایی مثل سیستم پرداخت خرد کارایی مناسبی ندارد. تعداد تراکنشهای قابل ثبت در شبکه بیت کوین به طور متوسط 5 تا 7 تراکنش در ثانیه است و این در مقایسه با سیستمهای پرداختی مثل ویزا بسیار پایین است.
مشکل مهم دیگری که در پاسخ به سوال معایب بلاک چین چیست باید به آن اشاره کرد بحث بهروزرسانی است. نودهای بلاک چین همگی از یک نرمافزار و پروتکل یکسان برای اتصال به شبکه استفاده میکنند و انجام تغییرات در این پروتکل نیازمند تایید توسط همه کاربران است. در صورتی که برخی کاربران از یک پروتکل و برخی از پروتکل دیگر استفاده کنند، شبکه به دو شبکه مجزا تقسیم میشود و این مساله ممکن است مشکلات امنیتی برای کاربران شبکه فراهم کند.
کاربرد بلاکچین چیست ؟
دربخش قبل بررسی شد که مزایا و معایب بلاکچین چیست. بسیاری از کاربران تکنولوژی بلاک چین را با بیت کوین میشناسند. به همین دلیل تصور عموم مردم این است که کاربرد بلاکچین تنها در ایجاد کریپتوکارنسی و استفاده از آنها به عنوان ابزار و سیستم پرداخت است. آلت کوینهای اولیه که بلافاصله پس از همهگیری بلاک چین معرفی شدند همگی به عنوان ابزار پرداخت مطرح شدند که تفاوتهای اندکی با بیت کوین داشتند.
معرفی قرارداد هوشمند توسط بلاکچین اتریوم کاربردهای بلاکچین را گسترش داد و در حال حاضر بسیاری از فعالیتهای انسانی به صورت غیرمتمرکز قابل انجام است. یکی از اصلیترین کاربردهای بلاک در امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای است. هدف از پروژههای دیفای انجام فعالیتهای مالی به صورت غیرمتمرکز است.
فعالیتهایی مانند وامدهی، سپردهگذاری، تبدیل توکنهای ارز دیجیتال به یکدیگر و بیمه همگی جزو این دسته هستند. فعالیت کاربران در این پروژهها توسط قراردادهای هوشمند مدیریت میشود و نیازی به اعتماد کاربران به یکدیگر یا به شخص ثالث در آنها وجود ندارد.
یکی دیگر از کاربردهای مهم بلاک چین در ایجاد توکنهای غیرقابل معاوضه NFT است. NFT به توکنی گفته میشود که منحصربهفرد است و میتوان به آن دادههای خارج از بلاک چین نیز اضافه کرد. منحصربهفرد بودن این توکنها کاربردهای زیادی برای آنها در حوزههایی مثل تعریف هویت، دامنههای اینترنتی و اضافه کردن آثار هنری به بلاکچین تعریف کرده است.
کاربردهای مهم بلاکچین در حوزههای مهمی مثل بهداشت و درمان، اینترنت اشیا، متاورس، زنجیره تامین، تجارت و آموزش برای انتقال و ثبت اطلاعات به صورت امن است. استفاده از بلاک چین در این کاربردها هزینههای مربوط به سیستم را کاهش و سرعت انتقال اطلاعات را افزایش میدهد و امنیت بالایی را برای کاربران فراهم میکند.
تفاوت بیت کوین و بلاک چین چیست ؟
بیت کوین اولین رمز ارز شناخته شده است که از تکنولوژی بلاک چین به همراه فناوریهایی مثل رمزنگاری و اقتصاد برای تولید پول غیرمتمرکز استفاده کرده است. بیت کوین به صورت واقعی وجود ندارد. هر بیت کوین به صورت یک تراکنش در شبکه بلاکچین ایجاد و ثبت میشود.
بیت کوینهای اولیه به عنوان پاداش به کیف پول ماینرهای برنده رقابت ارجاع داده میشود و ماینرها میتوانند با ارجاع دادن آنها به دیگران، بیت کوینهای خود را خرج کنند. بلاکچین یک پایگاه داده و یک ساختار برای ثبت اطلاعات تراکنشها به صورت غیرمتمرکز در شبکه بیت کوین است. بنابراین، بیت کوین همان بلاکچین نیست بلکه بیت کوین یک تراکنش ثبت شده در بلاکچین است.
جمعبندی
بلاکچین همانند پایگاه داده است که وظیفه تایید، ثبت و نگهداری اطلاعات را به صورت غیرمتمرکز برعهده دارد. در بلاکچین هر کاربری نسخهای از دفتر کل را در اختیار دارد و به روزرسانی اطلاعات در آن در طی پروتکل اجماع انجام میشود. در این تکنولوژی از ابزارهایی استفاده شده است که امکان ثبت اطلاعات دروغین را از بین میبرد و بدین ترتیب یک شبکه غیرمتمرکز امن برای ثبت اطلاعات فراهم میکند.
در این مقاله علاوه بر سوالات بلاک چین چیست و ویژگیهای اساسی بلاک چین چیست، به سوالاتی همانند کاربرد بلاک چین چیست و مزایا و معایبی بلاک چین چیست پرداخته شد و سوالات انواع بلاک چین چیست و تفاوت بیت کوین و بلاکچین چیست مورد بررسی قرار گرفت.
نظر خود را با ما به اشتراک بگذارید
نظرات
جامع و کامل. ممنون از توضیحات خوبتون
ممنون از توضیح ساده و کاملتون
خیلی ممنون از مقاله خوبتون. کامل و جامع بود.