مکانیسم ماشه یا همان اسنپ بک به فرآیندی گفته میشود که بعد از توافق برجام وارد ادبیات سیاسی دنیا شد. در اسنپ بک 5 کشور حضور دارند که در صورت ادعای هرکدام مبنی بر عدم عمل به تعهدات توسط ایران، تمام تحریم‌های سازمان ملل به صورت یکجا و بدون تعلل برگردانده میشود.
به این ترتیب اگر بین انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و چین هرکدام ادعا کنند که ایران به تعهدات خود در برجام عمل نکرده است، مکانیسم ماشه اجرا میشود. در این مطلب به تاثیر مکانیسم ماشه بر دلار و دیگر ارزها خواهیم پرداخت.
مهلت مکانیسم ماشه و تمدید آن
مکانیسم ماشه تا تاریخ 18 اکتبر 2025؛ یعنی 26 مهر 1404 است و بعد از آن امکان اجرای آن وجود نخواهد داشت. در حال حاضر روسیه و چین به دنبال رایزنی برای تمدید مهلت مکانیسم ماشه هستند؛ اما ایران اعتقاد دارد این مهلت اصلا نباید تمدید شود؛ چون ایران به تمام تعهدات خود در توافق هسته‌ای عمل کرده و این آمریکا بوده است که از آن خارج شده است. از طرفی ایران در حال مذاکره است که این مکانیسم به هیچ وجه اعتبار ندارد و نباید اجرا شود.
نکته قابل توجه این است که مکانیسم ماشه تاریخ مشخصی ندارد و هر لحظه امکان فعال شدن آن وجود دارد. 18 اکتبر تاریخ پایان مهلت اسنپ بک است و بعد از آن دیگر کشورهای اروپایی نمی‌توانند با این قانون تحریم‌های سازمان ملل را برگردانند. در مجموع، با توجه به مخالفت ایران با تمدید مهلت مکانیسم ماشه و تلاش‌های دیپلماتیک در جریان، وضعیت این سازوکار تا تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
در گذشته محمدجواد ظریف ادعا می‌کرد که چنین بندی در توافق برجام وجود ندارد؛ اما در سال 98 اذعان داشت که اسنپ بک در متن توافق هست؛ اما قابلیت اجرایی ندارد. حال تمام بازارهای و فضای سیاسی کشور تحت تاثیر مکانیسم ماشه قرار گرفته است. اکثر افراد و تحلیل‌گران اعتقاد دارند که مکانیسم ماشه اجرا خواهد شد.
اما تاثیر مکانیسم ماشه بر دلار و دیگر بازارها چیست؟ آیا تتر در چند روز گذشته به دلیل شایعات مربوط به مکانیسم ماشه رشد کرده است؟ در ادامه به این موارد خواهیم پرداخت.
اگر مکانیسم ماشه فعال شود چه میشود؟
فعال شدن اسنپ بک به معنای بازگرداندن خودکار همه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران است که در چارچوب برجام لغو شده بودند. این تحریم‌ها شامل بخش‌های اقتصادی، مالی، انرژی و فناوری می‌شوند و محدودیت‌های شدیدی برای صادرات نفت و تعاملات بانکی ایران ایجاد می‌کنند.
این موضوع تاثیر شدیدی بر قیمت دلار و قیمت تتر دارد. به دلیل محدود شدن صادرات نفت، ورود ارز خارجی مخصوصا دلار به کشور بسیار محدود میشود. همین موضوع باعث میشود تقاضای دلار توسط واردکنندگان بالا برود و قیمت دلار و قیمت تتر رشد می‌کنند. واردات نیز محدود و سخت خواهد شد، به همین دلیل هرپه به مهلت مکانیسم ماشه نزدیک می‌شویم، واردکنندگان به سرعت در حال خرید دلار برای وارد کردن محصولات خود هستند. دلیل رشد این چند روز قیمت تتر نیز همین موضوع است.
شورای امنیت و کشورهای عضو برجام وارد فاز جدیدی از فشار دیپلماتیک بر ایران می‌شوند. ایران از منظر بین‌المللی در وضعیت چالش‌برانگیزی قرار می‌گیرد، زیرا برخی کشورها ممکن است تحریم‌های ثانویه خود را دوباره اعمال کنند. به طور خلاصه فعال شدن مکانیسم ماشه به معنای بازگشت فوری تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران است که پیامدهای اقتصادی، سیاسی و منطقه‌ای گسترده‌ای خواهد داشت.
تمدید مکانیسم ماشه امکان‌پذیر است؟
روسیه پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به شورای امنیت ارائه کرده که در صورت تصویب، اجرای مکانیسم ماشه برای شش ماه به تأخیر خواهد افتاد. طبق این پیش‌نویس، قطعنامه ۲۲۳۱ به مدت نیم سال تمدید میشود و طی این مدت، هیچ بررسی خاصی درباره رعایت مفاد برجام انجام نخواهد شد. با این حال، این پیش‌نویس هنوز تأیید نشده و به‌صورت رسمی در دستور کار شورای امنیت قرار نگرفته است. کاشناسان اعتقاد دارند این تلاش روسیه ناکام خواهد ماند.
در این مطلب سعی کردیم به طور خلاصه اسنپ بک به زبان ساده را توضیح دهیم و تاثیرات دیپلماتیک و اقتصادی آن را بررسی کنیم؛ با این حال باید منتظر ماند و دید آیا تا 26 مهر این اتفاق خواهد افتاد یا خیر. در صورتی که مذاکرات ایران و اروپا در ژنو موفقیت‌آمیز باشد، امکان تمدید مکانیسم ماشه وجود خواهد داشت.
در پاسخ به سوال مکانیسم ماشه کی فعال میشه تاریخ دقیقی مشخص نشده است؛ اما کارشناسان سیاسی اعتقاد دارند در شهریورماه احتمال فعال شدن آن بسیار بالاست. دلیل رشد قیمت دلار و تتر نیز همین موضوع بوده است. این حال این موضوع هیچ تاثیری بر فعالیت ایرانی‌ها در بازار ارز دیجیتال نخواهد گذاشت و افراد می‌توانند به راحتی به معاملات خود در صرافی‌های قابل اعتماد مانند صرافی ارز دیجیتال رابکس ادامه دهند.
