ارز دیجیتال Zero Knowledge | معرفی بهترین ارزهای Zero Knowledge در 2023

اثبات دانش صفر یکی از روش‌های رمزنگاری استفاده شده در دنیای بلاک چین است که برای حفظ حریم خصوصی کاربران و افزایش مقیاس‌پذیری شبکه‌های بلاک چینی کاربرد دارد. در اثبات دانش صفر، اثبات کننده با استفاده از الگوریتم‌های Zero knowledge اثبات می‌کند که به یک دسته از اطلاعات دسترسی دارد بدون آن‌که اطلاعات مورد نظر را فاش کند.

پروژه‌های ارز دیجیتال زیادی از این روش استفاده می‌کنند که هر کدام از آن‌ها هدف خاصی را دنبال می‌کنند. به دلیل سرعت بالای این روش‌ها در تایید تراکنش‌ها و همچنین قابلیت حریم خصوصی انتطار می‌رود ارز دیجیتال Zero knowledge یکی از ترندهای اصلی بازار ارز دیجیتال در 2023 باشند. در این مقاله به معرفی بهترین ارزهای Zero knowledge در 2023 می‌پردازیم.

اثبات دانش صفر یا Zero knowledge چیست؟

«اثبات دانش صفر» (Zero Knowledge Proof) یک روش رمزنگاری برای حفظ حریم خصوصی کاربران است. فرض کنید می‌خواهید به یک شخص دیگر اثبات کنید که به اطلاعات خاصی دسترسی دارید اما نمی‌خواهید خود اطلاعات را افشا کنید. در این حالت اثبات دانش صفر به کمک شما خواهد آمد. شما می‌توانید با استفاده از اطلاعات خود در یک تابع رمزنگاری، یک اثبات از آن را تولید کنید و در اختیار طرف مقابل قرار دهید. طرف مقابل با داشتن این اثبات می‌تواند با درصد اطمینان بالایی از دسترسی شما به اطلاعات مطمئن شود بدون اینکه از محتوای خود اطلاعات آگاه باشد.

به طور کلی اثبات دانش صفر به دو دسته کلی تعاملی و غیرتعاملی تقسیم می‌شود. در روش تعاملی اثبات کننده و تایید کننده اطلاعات باید در طی یک فرآیند تعاملی و با رد و بدل کردن سوالات متعدد، دسترسی به اطلاعات را تایید کنند. این کار باید برای هر تایید کننده جدید انجام شود. همین مساله باعث شده است که کارایی این روش در ارزهای Zero knowledge پایین باشد و کمترین استفاده از آن‌ها در پروژه‌های بلاک چینی صورت بگیرد.

در روش غیرتعاملی اثبات کننده و تایید کننده از یک کلید مشترک استفاده می‌کنند و تنها با یک دور تعامل بین اثبات کننده و تایید کننده صحت اثبات تایید می‌شود. با ایجاد اثبات برای اطلاعات، هر تایید کننده دیگری که به کلید مشترک دسترسی داشته باشد می‌تواند صحت اثبات را تایید کند. این مساله باعث افزایش کارایی روش Zero Knowledge می‌شود. در بهترین ارزهای Zero knowledge شناخته شده از روش غیرتعاملی استفاده می‌شود که خود از چندین الگوریتم متفاوت تشکیل شده است.

روش‌های «ZK-SNARK» و «ZK-STARK» دو روش اصلی غیرتعاملی استفاده شده در ارزهای Zero knowledge هستند. در روش اول از منحنی بیضوی برای ایجاد اثبات استفاده می‌شود که خروجی کوچکتری دارد و به همین دلیل هزینه تایید آن کمتر است. برای ارتباط بین تایید کننده و اثبات کننده در این روش از کلید مشترک استفاده می‌شود که متغیرهای آن به روش محاسبات چندجانبه انجام می‌شود. در این روش کاربران ملزم به اعتماد به شرکت کنندگان در مراسم تولید متغیرهای عمومی هستند.

روش «ZK-STARK» از توابع هشینگ برای ایجاد اثبات استفاده می‌کند که خروجی طولانی‌تری به نسبت به روش اول دارد و به همین دلیل هزینه‌های مرتبط با آن زیاد است. سرعت این روش به دلیل استفاده از توابع هشینگ بالاتر از روش قبلی است زیرا با افزایش اندازه اطلاعات سرعت تولید اثبات این روش به صورت خطی تغییر می‌کند. از هر دو این روش‌ها در بهترین ارزهای Zero Knowledge استفاده می‌شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تکنولوژی اثبات دانش صفر و کاربردهای آن می‌توانید مقاله «اثبات دانش صفر یا Zero Knowledge چیست؟ بررسی کامل مفهوم و تکنولوژی» را از آکادمی رابکس مطالعه کنید. در ادامه به معرفی و بررسی بهترین ارزهای Zero Knowledge می‌پردازیم.

پلیگون از بهترین ارزهای Zero Knowledge

«پلیگون» (Polygon) یک پلتفرم پیشرو در درنیای ارزهای دیجیتال است که به دنبال ایجاد بلاک چین‌های مقیاس‌پذیر، مقرون به صرفه، ایمن و پایدار برای گسترش کاربردهای دنیای وب 3 است. پلیگون به عنوان یک پروژه لایه دوم اتریوم فعالیت می‌کند و در این راستا از راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری متنوعی از جمله زنجیره‌های جانبی و رول آپ‌ها استفاده کرده است. در حوزه رول آپ‌ها پلیگون از هر دو نوع «رول آپ خوش بینانه» (Optimistic Rollups) و «رول آپ دانش صفر» (Zero-Knowledge Rollups) استفاده کرده است اما به دلیل ویژکی‌های مثبت روش دانش صفر اولویت پلیگون نیز توسعه این بخش بوده است.

پلیگون در طول سال 2021 مجموعه‌ای از تیم‌های مختلف را برای توسعه تکنولوژی‌های مرتبط با اثبات دانش صفر جمع‌آوری کرد که حاصل آن چهار تیم فنی و تخصصی «Polygon Hermez»، «Polygon Nightfall»، «Polygon Miden» و «Polygon Zero» بود. اگرچه بسیاری از توسعه‌دهندگان پروژه‌های لایه دوم اتریوم مبتنی اثبات دانش صفر را گزینه نهایی برای مقیاس‌پذیری بلاک چین‌ها به صورت برون زنجیره‌ای معرفی می‌کنند اما هنوز در مورد روش‌های مختلف اثبات دانش با معماری‌ها و طراحی‌های متفاوت قطعیتی وجود ندارد.

استراتژی تیم پلیگون در ارتباط با اثبات دانش صفر این است که به تیم‌های مختلف اجازه دهد تا با رویکردهای مختلف این تکنولوژی را بررسی کنند و همزمان با همکاری با یکدیگر و اشتراک‌گذاری اطلاعات به یک جمع‌بندی مناسب برای استفاده از اثبات دانش صفر در بلاک چین‌ها برای افزایش مقیاس‌پذیری و حفظ حریم خصوصی کاربران برسند. در ادامه به تکنولوژی‌های استفاده شده در هر یک از تیم‌های پلیگون می‌پردازیم.

Polygon Hermez

هرمز از مارس 2021 اولین پلتفرم غیرمتمرکز مبتنی بر رول آپ دانش صفر را در شبکه اتریوم اجرایی می‌کند که خروجی آن یک پلتفرم پرداخت با مقیاس‌پذیری بالا، هزینه کم و امنیت معادل شبکه اتریوم است. این طراحی مبتنی بر روش ZK-SNARK است که می‌تواند بیش از 2000 تراکنش در ثانیه را با کارمزد کمتر از 300 هزار گاز در شبکه اتریوم پردازش کند. خرید و فروش اتریوم و سایر ارزهای دیجیتال با استفاده از این پلتفرم در کمترین زمان انجام می‌شود.

یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های تیم Polygon Hermez ایجاد یک ماشین مجازی مبتنی بر دانش صفر (zkEVM) بود که در 20 جولای 2022 خبر توسعه این ماشین منتشر شد. zkEVM اولین راه حل مقیاس‌پذیری معادل ماشین مجازی اتریوم مبتنی بر اثبات دانش صفر است که به طور یکپارچه با تمام قراردادهای هوشمند موجود، ابزارهای توسعه و انواع کیف پول‌ ارز دیجیتال کار می‌کند.

برخلاف بسیاری از بلاک چین‌ها که از ماشین مجازی سازگار با اتریوم استفاده می‌کنند، zkEVM معادل خود ماشین مجازی اتریوم است و به همین دلیل هر نوع تغییر و پیاده‌سازی مجدد کدها را از بین می‌برد. بنابراین با استفاده از zkEVM توسعه‌دهندگان بدون نیاز به اعمال تغییر در کدهای قرارداد هوشمند خود می‌توانند از مقیاس‌پذیری بالا و هزینه کم این روش که از رول آپ دانش صفر نشات می‌گیرد استفاده کنند.

روش‌های مبتنی بر دانش صفر به دلیل عدم نیاز به صبر برای تایید نهایی تراکنش‌ها در وضعیت بهتری نسبت به رول‌آپ‌ها یخوش بینانه قرار داشتند اما راحتی تبدیل قراردادهای هوشمند اتریوم به قراردادهای رول آپ خوشبینانه باعث شده بود بسیاری از پروژه‌ها، رول آپ خوش بینانه را برای افزایش مقیاس‌پذیری استفاده کنند. با ارائه zkEVM مزیت اصلی رول آپ‌های خوش بینانه نیز از بین می‌رود و احتمالا توجه به ارزهای Zero Knowledge از سمت توسعه‌دهندگان بیشتر خواهد شد.

طبق تخمین پلیگون رویکرد رول آپ دانش صفر استفاده شده در این پلتفرم هزینه‌های تراکنش در شبکه اتریوم را تا 90 درصد کاهش می‌دهد و با اضافه شدن در دسترس بودن‌ها خارج از زنجیره به وسیله سایر تیم‌های پلیگون این کاهش هزینه بیشتر نیز خواهد شد. اگرچه zkEVM محصول Polygon Hermez است اما سایر تیم‌های پلیگون نیز در توسعه آن نقش ایفا کرده‌اند. نسخه بتا شبکه اصلی zkEVM در 27 مارچ 2023 راه‌اندازی می‌شود که موفقیت آن می‌تواند بر روی قیمت متیک – توکن بومی شبکه – تاثیرگذار باشد.

Polygon Zero

پروژه Polygon Zero که قبلا با عنوان Mir فعالیت می‌کرد، از سال 2019 به دنبال ساخت سریع‌ترین روش مبتنی بر ارز دیجیتال Zero knowledge هستند. آن‌ها توانسته‌اند الگوریتم «Plonky2» را توسعه بدهند که یک SNARK بازگشتی است و 100 برابر سریعتر از سایر جایگزین‌های خود در اتریوم است. در زمان راه‌اندازی این پروژه در سال 2019 ایجاد یک اثبات بازگشتی دو دقیقه طول می‌کشید اما با ایجاد الگوریتم Plonky2 این زمان به 170 میلی ثانیه کاهش پیدا کرده است.

الگوریتم Plonky2 با ترکیب بهترین ویژگی‌های STARK شامل تولید سریع اثبات و عدم نیاز به اعتماد به دیگران و بهترین ویژگی‌های SNARK شامل هزینه تایید کم و پشتیبانی از روش بازگشتی، توانسته است به توان عملیاتی بالا، تاخیر کم و کارمزد پایین دست یابد. Polygon Zero از کد سالیدیتی تبدیل شده به بایت کد ZK پشتیبانی می‌کند و به همین دلیل می‌توان آن را در ماشین مجازی مبتنی بر STARK اجرا کرد.

Polygon Miden

پروژه Polygon Miden یک رول آپ مبتنی بر STARK است که به دنبال توان عملیاتی بالا و کارمزد کم تراکنش‌ها است. هنگام راه‌اندازی، این روش قادر به پشتیبانی از 1000 تا 2000 تراکنش خواهد بود که با نهایی شدن شاردینگ اتریوم این مقدار به 20 هزار تراکنش نیز می‌رسد. به دلیل ویژگی‌های مثبت STARK مانند شفایت، مقیاس‌پذیری بالا و مقاومت در برابر محاسبات کوانتومی، Poygon Miden می‌تواند مناسب بهتر از سایر پروژه‌ها عمل کند.

پروژه Polygon Miden حول «ماشین مجازی میدن» (Miden VM) ساخته شده است که به طور خاص برای الگوریتم STARK بهینه‌سازی شده و به راحتی با استفاده از سخت‌افزارهای مختلف مثل GPU و FPGA تولید اثبات را ممکن می‌کند. ماشین مجازی میدن طوری طراحی شده است که پیچیدگی‌های اثبات دانش صفر برای توسعه‌دهندگان و کاربران پنهان باشد و تجزیه و تحلیل قراردادهای هوشمند در ماشین مجازی آسان‌تر از ماشین مجازی اتریوم شود.

مساله‌ای که وجود دارد این است که ماشین مجازی میدن دقیقا ماشین مجازی اتریوم را تقلید نمی‌کند. با این حال این ماشین سعی می‌کند در سطح زبان سالیدیتی با اتریوم سازگار باشد. این به این معنی است که توسعه‌دهندگان می‌توانند قراردادهای هوشمند سالیدیتی خود را بدون تغییر در میدن مستقر کنند. میدن علاوه بر پشتیبانی کامل از سالیدیتی، امکان پشتیبانی از سایر زبان‌های امن و بلاک چین محور مثل Move و SWAY را فراهم می‌کند.

Polygon Nightfall

پروژه Polygon Nightfall با ترکیب رول آپ‌های خوش بینانه و دانش صفر انتقال‌های خصوصی و پرداخت‌ها را به شکل مقیاس‌پذیر ممکن می‌کند. این پروژه از انتقال توکن‌های با استانداردهای «ERC20»، «ERC721» و «ERC1155» پشتیبانی می‌کند و گیرنده و محتوای ارسال شده را به شکل خصوصی حفظ می‌کند. با استفاده از Nightfall قراردادهای هوشمند طوری بهینه‌سازی می‌شوند که برخی از داده‌های غیرضروری آن‌ها به جای قرارداد هوشمند، خارج از زنجیره ذخیره شوند.

این پروتکل می‌تواند 105 تراکنش در ثانیه را با هزینه 9 هزار گس برای هر تراکنش پردازش کند. به دلیل استفاده از رول آپ خوشبینانه نهایی شدن تراکنش‌ها در این روش نیاز به یک دوره یک هفته‌ای برای ارائه مدارک تقلب دارد. تیم توسعه‌دهنده به دنبال ارائه یک مکانیزم جدید است که در آن تراکنش‌های مربوط به توکن‌های ERC20 می‌توانند با پرداخت هزینه برداشت زودهنگام بدون نیاز به صبر یک هفته‌ای انجام شوند.

استارک نت، پلتفرم جامع ارز دیجیتال Zero knowledge

«استارک نت» (Starknet) یکی از ارزهای Zero knowledge معروف است که به عنوان یک پروژه لایه دوم اتریوم فعالیت می‌کند و امکان راه‌اندازی اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز مقیاس‌پذیر را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند. فعالیت در استارک نت به صورت غیرمتمرکز و بدون نیاز به اجازه انجام می‌شود و امنیت سیستم نیز هم سطح با امنیت شبکه اصلی اتریوم حفظ می‌شود.

استارک نت که توسط شرکت «StarkWare» راه‌اندازی شده است با تولید اثبات STARK در بیرون زنجیره و تایید آن به صورت زنجیره‌ای امنیت اتریوم را برای تراکنش‌های خود تضمین می‌کند. با استفاده از قراردادهای هوشمند استارک نت امکان پیاده‌سازی هر نوع منطق تجاری در این پلتفرم فراهم است و قراردادهای هوشمند نیز می‌توانند به راحتی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

پروژه‌های «AAVE» و «MAKER» که هر دو از معروف‌ترین پروژه‌های دیفای در شبکه اتریوم هستند به دنبال راه‌اندازی سیستم خود در استارک نت هستند. پیش از استارک نت، پروژه استارک اکس توسط این شرکت راه‌اندازی شده بود که امکان ساخت اپلیکیشن‌های ترید و پرداخت مقیاس‌پذیر در شبکه اتریوم زا امکان‌پذیر می‌کرد. در حال حاضر، می‌توان با راه‌اندازی اپلیکیشن‌های استارک اکس در استارک نت، مقیاس‌پذیری این برنامه‌ها را افزایش داد و قابلیت‌های بیشتری به آن‌ها بخشید.

استارک نت برای این که بتواند از محاسبات پیشرفته و مقیاس‌پذیری بالای الگوریتم STARK استفاده کند یک زبان برنامه‌نویسی جدید و کارآمد برای تولید اثبات‌های STARK ارائه کرده است. این به این معنی است که «StarkWare» برای توسعه پلتفرم خود باید بتواند یک اکوسیستم توسعه‌دهنده را با اسناد، ابزارها و چهارچوب‌های این زبان جدید که «Cairo» نام دارد، ایجاد کند.

پشته نرم‌افزاری استارک که شامل اثبات کننده، تایید کننده و ترتیب دهنده (Sequenser) است از ژوئن 2020 در شبکه اصلی اتریوم راه‌اندازی شده است و از پروژه‌های معتبری مثل «Canvas»، «Celer»، «ApeX»، «rhino.fi» و «dYdX» پشتیبانی می‌کند. سیستم عامل استارک نت و قراردادهای هوشمند آن همگی به زبان Cairo نوشته می‌شوند. این زبان امکان برنامه‌نویسی سریع و نگهداری ساده از آن را امکان‌پذیر می‌کند.

اثبات کننده استارک موتور مقیاس‌پذیری استارک اکس را پشتیبانی می‌کند و تا به امروز توانسته است بیش از 200 میلیون تراکنش و بیش از 700 میلیارد دلار معامله در شبکه اتریوم را نهایی کند. تایید کننده‌های استارک نیز از سال 2019 در شبکه اتریوم راه‌اندازی شده‌اند و می‌توانند اثبات تولید شده توسط هر برنامه مبتنی بر Cairo را تایید کنند. استارک اکس نسخه پیشین استارک نت هست که برای برخی فعالیت‌های خاص ایجاد شده است.

استارک اکس، از ارزهای Zero Knowledge پرداخت

پروژه ارز دیجیتال Zero Knowledge «استارک اکس» (StarkEx) یک پروژه لایه دوم مقیاس‌پذیری ساخته شده بر روی شبکه اتریوم است که از اثبات دانش صفر STARK برای تایید تراکنش‌ها استفاده می‌کند و امکان ساخت اپلیکیشن‌های ترید و پرداخت را بر روی خود می‌دهد. پروژه‌های مهمی مثل «DeversiFi»، «Sorare» و «dYdX» بر روی این پروژه سوار شده‌اند که تا به امروز صدها میلیون تراکنش با ارزش معامله صدها میلیارد دلاری را ایجاد کرده‌اند.

استارک اکس از قرارداد هوشمند پشتیبانی نمی‌کند و و به همین دلیل نمی‌توان از آن برای فعالیت‌هایی خارج از حیطه پرداخت و ترید استفاده کرد. در واقع StarkEx یک موتور مقیاس‌پذیری سفارشی و نیازمند مجوز است که توسط «StarkWare» برای مطابقت با نیازهای خاص برنامه‌ها طراحی شده است. این شرکت مسئولیت محاسبه اثبات‌های دانش صفر را برای نگهداری قرارداد هوشمند تایید کننده به صورت درون زنجیره‌ای برعهده دارد و شرکای این سیستم نیازی به درگیری با اثبات‌های رمزنگاری ندارند.

پروژه ارز دیجیتال Zero Knowledge دیگری که شرکت StarkWare ارائه کرده است پروژه «StarkNet» است که از قراردادهای هوشمند نیز پشتیبانی می‌کند. با توسعه استارک نت، پیاده‌سازی استارک اکس به آن منتقل می‌شود که می‌تواند مزایای یک شبکه کاملا غیرمتمرکز و ترکیب با سایر اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را در اختیار کاربران قرار دهد.

شرکت استارک ور توکن پروژه لایه دوم خود با نماد «STRK» را سال گذشته ایجاد کرد اما هنوز خبری از ایردراپ آن به جامعه طرفداری منتشر نشده است. این توکن هنوز برای خرید کاربران نیز ارائه نشده است و انتظار می‌رود این مهم در سال 2023 تحقق پیدا کند.

پروژه Immutable X، ارز دیجیتال Zero knowledge بر روی استارک نت

ارزهای Zero Knowledge لزوما برای مقاصد ترید و پرداخت استفاده نمی‌شوند و می‌توان با استفاده از قراردادهای هوشمند پلتفرم‌های جامعی مثل استارک نت انواع پروژه‌های غیرمتمرکز را راه‌اندازی کرد. پروژه Immutable X  پلتفرم ساخت و مبادله NFT است که بر روی پروژه استارک اکس سوار شده است و از تکنولوژی رول آپ دانش صفر برای فعالیت‌های کاربران بهره می‌برد. تا به امروز پروژه Immutable X توانسته است از ایجاد ده‌ها میلیون NFT و مبادله آن‌ها با هزینه کارمزد بسیار پایین حتی در زمان‌های شلوغی شبکه اتریوم پشتیبانی کند.

پروژه Immutable X به زودی در پروژه استارک نت نیز راه‌اندازی می‌شود. در این پروژه به جای ارسال مستقیم اثبات تراکنش‌ها به اتریوم، اثبات‌های تولید شده به طور مستقیم در استارک نت منتشر می‌شود و سپس به صورت بازگشتی در استارک نت جمع‌آوری شده و در اتریوم پست می‌شود. این پروژه با بکارگیری استارک اکس می‌تواند زنجیره‌های اپلیکیشن‌های مختلف را در بالای استارک نت راه‌اندازی کند. این به معنی ایجاد پروژه‌های لایه سوم اتریوم است که می‌تواند مقیاس‌پذیری بیشتری نیز ارائه کند.

پروژه zkSync پلتفرم جامع ارزهای Zero Knowledge

مشابه شرکت StarkWare که با پروژه‌های استارک اکس و استارک نت یک پلتفرم جامع برای ارزهای Zero Knowledge ایجاد کرده است، شرکت «Matter Labs» نیز با ایجاد نسخه‌های اول و دوم پروژه zkSync یک پلتفرم جامع مبتنی بر اثبات دانش صفر برای راه‌اندازی اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز ایجاد کرده است. نسخه اول این پروژه با عنوان zkSync 1.0 همانند پروژه استارک اکس یک پروژه ارز دیجیتال رول آپ میتنی بر دانش صفر بود که از انتقال و تبدیل توکن‌ها پشتیبانی می‌کرد اما قابلیت قرارداد هوشمند به آن اضافه نشده بود.

نسخه دوم پروژه با عنوان zkSync 2.0 درست مشابه پروژه استارک نت است. این پروژه یک پروژه لایه دوم اتریوم است که همانند استارک نت برای ارائه راه حل مقیاس‌پذیری از معماری «volition» استفاده می‌کند. این معماری ترکیبی از رول آپ و ولیدیوم است که امنیت بالای رول آپ را در کنار سرعت بالاتر ولیدیوم به پروژه اضافه می‌کند.

یکی از تفاوت‌های اساسی این دو پروژه در الگوریتم اثبات مورد استفاده است. استارک نت از STARK برای تولید اثبات استفاده می‌کند در حالی که zkSync 2.0 از الگوریتم SNARK بهره می‌برد. مهمترین تفاوت پروژه zkSync 2.0 با پروژه استارک نت این است که این پروژه با ماشین مجازی اتریوم سازگار است.

همانند ارز دیجیتال Zero Knowledge پلیگون که از zkEVM خود رونمایی کرده است، پروژه zkSync 2.0 نیز از ماشین مجازی مبتنی بر دانش صفر و سازگار با شبکه اتریوم خود رونمایی کرده است که امکان ایجاد قراردادهای هوشمند با استفاده از زبان سالیدیتی را در بستر اثبات دانش صفر فراهم می‌کند. ناگفته نماند که zkEVM ایجاد شده در این پروژه همانند پروژه پلیگون دقیقا عین ماشین مجازی اتریوم نیست ولی در 99 درصد مواقع می‌تواند قراردادهای نوشته شده با سالیدیتی را عینا اجرایی کند.

پروتکل zkPorter یک نوآوری دیگر در پروژه zkSync 2.0 است که در دسترس بودن داده‌های تراکنش را که برای بازسازی وضعیت کاربران مهم است، در خارج از زنجیره شبکه اصلی اتریوم امکان‌پذیر می‌کند. در عوض، داده‌ها با استفاده از مکانیزم اثبات سهام و استیک توکن‌های zkSync در دسترس باقی می‌مانند. این مساله امکان مقیاس پذیری بسیار بالاتر (ده ها هزار TPS) و در نتیجه کارمزد تراکنش های بسیار پایین قابل مقایسه با زنجیره های جانبی (در محدوده چند سنت) را فراهم می‌کند.

امنیت zkPorter در مقایسه با سایدچین‌ها و بلاک چین‌های لایه اول بیشتر است. در بدترین سناریو، یک بازیگر مخرب کنترل ترتیب دهنده و بیش از دو سوم توکن‌های استیک شده را در اختیار می‌گیرد که می‌تواند یک انتقال وضعیت معتبر امضا کند اما داده‌های آن را مخفی کند.

در این حالت، وضعیت به حالت منجمد درمی‌آید و کاربران نمی‌توانند توکن های ارز دیجیتال خود را برداشت بزنند اما همزمان توکن‌های استیک شده کاربر مخرب نیز مسدود می‌شود. بنابراین، هیچ راهی برای کاربر مخرب با بیشترین میزان استیک وجود ندارد که از شبکه سواستفاده کند.

پروژه zkSync هنوز توکن مخصوص به شبکه خود را راه‌اندازی نکرده است اما با راه‌اندازی پروژه zkSync 2.0 انتظار می‌رود توکن این پروژه نیز در سال 2023 راه‌اندازی شود. فعالیت در اپلیکیشن‌های راه‌اندازی شده بر بستر این شبکه می‌تواند شانس دریافت ایردراپ این پروژه را برای کاربران فراهم کند.

پروژه Zigzag، ارز دیجیتال Zero Knowledge بر روی zkSync

پروتکل ZigZag یک صرافی غیرمتمرکز است که برخلاف اکثر DEX ها که از الگوریتم‌های بازارساز خودکار برای تعیین قیمت استفاده می کنند، از یک دفترچه سفارش برای جفت های معاملاتی ERC-20 استفاده می‌کند. مدل دفتر سفارش در پروژه‌های غیرمتمرکز به دلیل مشکلات چون سرعت پایین ثبت تراکنش‌ها و عدم حفظ حریم خصوصی امکان‌پذیر نبود اما رول آپ مبتنی بر دانش صفر امکان استفاده از دفتر سفارش در پروژه ارز دیجیتال Zero Knowledge زیگزاگ را فراهم کرده است.

هر توکن ارز دیجیتال که در رجیستری پروتکل zkSync تعریف شده است را می توان در ZigZag فهرست کرد. این پروتکل در حال حاضر روی zkSync 1.0 کار می‌کند اما برنامه‌هایی برای راه‌اندازی آن در هر دو  پلتفرم کریپتوکارنسی دانش صفر zkSync 2.0 و StarkNet وجود دارد. این پروژه اخیرا توکن خود با نماد «ZZ» را بین فعالان پروژه ایردراپ کرده است. فعالیت در این پروژه با شبکه zkSync می‌تواند شانس دریافت ایردراپ احتمالی پروژه اصلی را افزایش دهد.

ارز دیجیتال Zero knowledge و حریم خصوصی Zcash

یکی از اولین ارزهای دیجیتال که از تکنولوژی Zero knowledge در بلاک چین استفاده کرد، رمز ارز Zcash است که به عنوان ارز حریم خصوصی یا پرایوسی کوین شناخته می‌شود. در این پروژه از الگوریتم zk-SNARK برای تولید اثبات تراکنش‌ها استفاده می‌شود و شبکه بدون فاش کردن اطلاعات مربوط به تراکنش (آدرس فرستنده، آدرس گیرنده و میزان مبلغ جابجا شده) آن را تایید یا رد می‌کند. موفقیت دانش صفر در این پروژه باعث گسترش استفاده از آن در کاربردهای حفظ حریم خصوصی و مقیاس‌پذیری شد.

ارز دیجیتال Zero Knowledge زی کش از کد پایه بیت کوین استفاده کرده است و همانند آن سقف 21 میلیون واحدی دارد اما بهبودهای مهمی در آن رخ داده است که خروجی آن ایجاد یک رمز ارز حافظ حریم خصوصی کاربران است. استفاده از اثبات دانش صفر به این پروژه کمک کرده است تا بدون فاش کردن اطلاعات تراکنش‌ها آن‌ها را تایید کند. در این پروژه امکان استفاده از آدرس‌های عمومی نیز وجود دارد که اطلاعات تراکنش‌های آن‌ها به صورت عمومی منتشر می‌شود.

در ماه می 2022 ارز دیجیتال Zero Knowledge زی کش روند ارتقای زیرساخت رمزنگاری خود را آغاز کرد که هدف آن استفاده از یک روش اثبات جدید به نام «Halo» است. قبل از Halo استفاده از روش‌های اثبات دانش صفر غیرتعاملی کوتاه کارآمدترین روش شناخته شده بود که به یک مرحه راه‌اندازی اولیه برای ایجاد یک کلید مشترک بین اثبات کننده‌ها و تایید کننده نیاز داشت. این کلید مشترک به عنوان متغیرهای عمومی سیستم شناخته می‌شود و از اعداد تصادفی ارائه شده توسط افراد حاضر در مرحله راه‌اندازی اولیه ساخته می‌شود.

اگر شخصی به این اعداد تصادفی برای تولید متغیرهای عمومی دسترسی داشته باشد می‌تواند اثبات‌هایی را تولید کند که برای تایید کننده معتبر به نظر برسند در حالی که در واقعیت اینطور نیست. در پروژه Zcash این به معنی ایجاد سکه‌های تقلبی است. مراسم تولید این اعداد تصادفی در زی کش به صورت دو مرحله و با امنیت بالا انجام شده است که احتمال افشای این اطلاعات را به صفر نزدیک می‌کند.

با این حال استفاده از Halo که یک پیشرفت جدید در رمزنگاری است و توسط محققان ECC کشف شده است، امکان ایجاد اثبات دانش صفر بدون مراسم‌های تولید اعداد تصادفی را فراهم کرده است و به همین دلیل دیگر مساله اعتماد به این افراد و مراسم نیز در پروژه وجود ندارد. استفاده از Halo علاوه بر حل این مشکل امنیتی راه را برای بهبود مقیاس‌پذیری چشمگیر در ارتقاهای آینده پروژه فراهم می‌کند.

پروتکل Mina، سبک ترین ارز دیجیتال Zero Knowledge

پروتکل مینا یکی از پروژه‌هایی است که از تکنولوژی Zero Knowledge در هسته اصلی بلاک چین لایه اول خود استفاده کرده است و با رویکرد خاص خود توانسته است به سبک ترین بلاک چین بازار تبدیل شود. تولید بلاک‌ها در پروتکل ارز دیجیتال Zero Knowledge مینا با استفاده از الگوریتم zk-SNARK انجام می‌شود و همین مساله باعث می‌شود که بلاک چین اصلی آن همواره در اندازه ثابت 22 کیلوبایت باقی بماند. این در حالی است که دفتر کل توزیع شده بلاک چین‌هایی مانند بیت کوین بیش از 300 گیگابایت است و دائم در حال بزرگ شدن است.

پروتکل مینا با استفاده از قابلیت zkApps خود امکان ایجاد قراردادهای هوشمند مبتنی بر اثبات دانش صفر را فراهم می‌کند. در این قراردادها کاربران مالکیت اطلاعات خود را برعهده دارند زیرا به جای ارسال داده‌ها به قرارداد و بلاک چین تنها اثبات آن داده را به اشتراک می‌گذارند. به عنوان مثال، کاربران می‌توانند با ارائه اثباتی برای شماره شناسنامه و امتیاز اعتبار خود وام دریافت کنند. در این شرایط امکان هک اطلاعات شخصی شما یا فروش آن به دیگران وجود نخواهد داشت و تنها شما از این اطلاعات آگاه خواهد بود.

با توجه به طراحی سبک بلاک چین مینا و ماهیت برون زنجیره‌ای محاسبات قراردادهای هوشمند آن، استفاده از سیستم اثبات مینا در سایر بلاک چین‌ها آسان است. در حال حاضر کارهایی برای ایجاد پل بلاک چین بین مینا و اتریوم در حال انجام است که پیشرفت آن می‌تواند منجر به ایجاد پل‌های بدون نیاز به اعتماد در زنجیره‌های مختلف خواهد شد. توسعه این ویژگی به اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز دیگر بلاک چین‌ها امکان استفاده از ویژگی‌های مینا چون اثبات کار محاسبات بزرگ و ورود امن را فراهم می‌کند.

سایر پروتکل‌های بلاک چین با اینترنت تعامل ندارند و همین مساله دامنه کاربرد برنامه‌های آنها را محدود می‌کند. zkApps مینا می‌تواند به طور خصوصی با هر وب سایتی تعامل داشته باشد و به داده‌های دنیای واقعی تأیید شده برای استفاده در زنجیره دسترسی داشته باشد. بنابراین، توسعه‌دهندگان می‌توانند از داده‌های موجود در اینترنت استفاده کنند و به راحتی آن‌ها را در زنجیره بیاورند بدون اینکه حریم خصوصی کاربران به خطر بیفتد.

غیرمتمرکز بودن در بلاک چین‌ها به طور مستقیم به تعداد نودهای فعال در شبکه بستگی دارد. در بلاک چین‌های قدیمی به دلیل سنگینی داده‌ها و محاسبات هر کسی نمی‌تواند به عنوان اعتبارسنج فعالیت داشته باشد اما بلاک چین سبک وزن مینا با 22 کیلوبایت به هر کسی این اجازه را می‌دهد که به شبکه متصل شود و تراکنش‌ها را مانند یک گره کامل تایید کند. این مساله هم غیرمتمرکز بودن و هم امنیت شبکه را افزایش می‌دهد.

جمع‌بندی

تکنولوژی Zero Knowledge یکی از تکنولوژی‌های مورد توجه در دنیای بلاک چین است که روز به روز به کاربردهای آن اضافه می‌شود. ارزهای Zero Knowledge مثل ارز دیجیتال Zero knowledge زی کش و ارز دیجیتال Zero knowledge مینا بیشتر روی ویژگی حریم خصوصی این پروتکل تمرکز کرده‌اند. این درحالی است که پروژه‌هایی مثل ارز دیجیتال Zero Knowledge پلیگون و ارزهای Zero Knowledge استارک نت و zksync بر روی مقیاس‌پذیری ارزهای Zero Knowledge تاکید دارند.

در این مقاله به بررسی 5 مورد از بهترین ارزهای Zero Knowledge پرداختیم. انتظار می‌رود سال 2023 سال ترند شدن این دسته از ارزهای دیجیتال باشد که در این صورت می‌تواند سود خوبی نصیب سرمایه‌گذاران این پروژه‌ها کند. برای خرید کوین‌های این دسته از ارزهای دیجیتال می‌توانید به صرافی ارز دیجیتال رابکس مراجعه کنید.