برای توسعه یک ارز دیجیتال اسلامی که با سیستم مالی اسلامی سازگار باشد، تیمی از متخصصان در امور مالی و فناوری اسلامی از جمله دانشمندان اسلامی، کارشناسان مالی و توسعه دهندگان گرد هم می‌آیند تا طراحی و ویژگی‌های این ارز دیجیتال را تعیین کنند. سیستم بانکداری و مالی اسلامی مبتنی بر اصول شریعت اسلامی است که مواردی از جمله، اخذ یا پرداخت سود وام را ممنوع کرده است و بر معاملات مالی اخلاقی و عادلانه تاکید دارد.
یکی از ویژگی‌های قابل توجه بانکداری اسلامی، ممنوعیت اخذ یا پرداخت سود وام است که مبنای بانکداری اسلامی است. امور مالی اسلامی بر اساس قراردادهای تقسیم سود و زیان بین وام دهنده و وام گیرنده شکل گرفته است. وام دهنده ریسک سرمایه گذاری را با وام گیرنده تقسیم می‌کند و هر دو طرف در سود یا زیان سهیم هستند. در ادامه مقاله ضمن تعریف ارز دیجیتال اسلامی، به بررسی دقیق‌تر اینکه آیا ارزهای دیجیتال می‌توانند مطابق قوانین اسلامی باشند یا خیر می‌پردازیم.
ارز دیجیتال اسلامی چیست؟
قانون شریعت اسلامی سرمایه گذاری در کالاهای نامشهود مانند سهام، اوراق قرضه و دارایی‌های دیجیتالی مانند رمز ارز را مجاز می‌داند. دارایی‌های منطبق با شریعت تا زمانی که دارای کاربرد واقعی هستند، نیازی به پشتوانه کالاهای فیزیکی ندارند. علاوه بر این، شریعت فقط اجازه سرمایه گذاری در مشاغل و پروژه‌هایی را می‌دهد که برای جامعه مضر نیستند.
شفافیت برای امور مالی اسلامی امری ضروری است و تمامی تراکنش‌های مالی باید برای همه طرف‌های درگیر شفاف باشد. امور مالی اسلامی نیز توسط هیئت‌های شریعت، که متشکل از علمای اسلامی هستند نظارت می‌شوند تا اطمینان حاصل کنند که تمام معاملات مالی با اصول شریعت مطابقت دارد. سیستم مالی اسلامی چندین محصول و خدمات از جمله مضاربه، مشارکت، مرابحه، اجاره و صکوک را ارائه می‌دهد.
همانطور که گفته شد برای توسعه یک ارز دیجیتال اسلامی که با سیستم مالی اسلام سازگار باشد، جمعی از متخصصان در امور مالی و فناوری از جمله دانشمندان اسلامی، کارشناسان مالی و توسعه دهندگان گردهم می‌آیند تا مطمئن شون که سکه و سیستم توکنومیکس آن بر اساس یک سیستم تقسیم سود و زیان به جای وام مبتنی بر بهره است.
این بدان معناست که سرمایه گذاران به جای دریافت نرخ بازده ثابت سرمایه گذاری خود، در سود و زیان سرمایه گذاری تجاری سهیم هستند. هنگامی که ارز دیجیتال آماده انتشار شد، یک هیئت نظارت شریعت باید قبل از اینکه سرمایه گذاران مسلمان بتوانند از آن استفاده کنند، سکه را بررسی و تأیید کنند. این فرآیند صدور گواهینامه شامل بررسی دقیق ویژگی‌ها و طراحی کریپتوکارنسی است.
یکی از نمونه‌های دارایی دیجیتال منطبق با شریعت، سکه اسلامی (ISLM) است که بر روی بلاک چین شبکه حق ساخته شده است. سکه اسلامی ISLM فتوایی در ژوئن 2022 ارائه شد که نوعی ارز دیجیتال اسلامی است و برای انطباق با شریعت به وجود آمده است.
مانند بسیاری از ارزهای دیجیتال، این ارز دیجیتال اسلامی از یک مدل کاهش تورم پیروی می‌کند و از ایجاد سکه‌های جدید به صورت دلخواه جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، هر زمان که یک ISLM جدید در شبکه ایجاد می‌شود، 10 درصد آن به Evergreen DAO ارسال می‌شود، (Evergreen DAO) یک دائو یا سازمان غیرمتمرکز مستقل است که درآمد خود را در خیریه‌های اسلامی یا پروژه های آنلاین سرمایه‌گذاری می‌کند. کمک مالی به امور خیریه در راستای وظیفه پرداخت زکات – یکی از ارکان اسلام – است.
رشد ارز دیجیتال اسلامی نیازمند برنامه ریزی هدفمند است
ارزهای دیجیتال اسلامی منطبق با شریعت یک پیشرفت نسبتاً جدید و در حال تکامل در ارزهای دیجیتال هستند. در حالی که این ارزها برای انطباق با اصول مالی اسلامی طراحی شده‌اند، هنوز بحث‌های مداومی بین دانشمندان اسلامی در مورد اینکه آیا ارزهای دیجیتال واقعاً با شریعت سازگار هستند یا خیر وجود دارد. آندری کوزنتسوف، یکی از بنیانگذاران شبکه بلاک چین حق، به cointelegraph گفته است:
«ایجاد یا توسعه فضای مالی مشابه بیت کوین که از قوانین شریعت اسلامی پشتیبانی می‌کند دشوار است. این امر مستلزم همکاری با موسسات مالی، دولت‌ها و سایر احزاب است تا اطمینان حاصل شود که سکه به طور گسترده شناخته شده است و می‌تواند بر اساس آرمان‌های اسلامی استفاده شود».
یکی از نگرانی‌های علمای مالی اسلامی، استفاده از کریپتوکارنسی به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری سوداگرانه است که جایز نیست زیرا حاوی «غرار» است. «غرار» در اسلام به معنای عدم اطمینان، خطر یا ریسک فروش چیزی است که وجود خارجی ندارد.
محمد الکاف الهاشمی، یکی از بنیانگذاران ارز دیجیال اسلامی (ISLM)، در گزارشی با cointelegraph بیان کرده است: «شریعت، معاملاتی را که بر شانس یا حدس و گمان تکیه دارند و به دنبال ایجاد بازده نیستند ممنوع کرده و به عنوان معاملات باطل تلقی می‌کند».
با این حال او در ادامه توضیح می‌دهد: «این اصل، سفته بازی تجاری در یک تجارت یا معاملات تجاری را ممنوع نمی‌کند، زیرا قوانین شریعت به اندازه کافی هوشمند و انعطاف پذیر هستند تا تغییرات فنی را در هر دوره ای اتخاذ کنند». به گفته الهاشمی، یک ارز رمزنگاری شده در صورتی می‌تواند با قوانین اسلامی مطابقت داشته باشد که با نیت درست، به عنوان مثال، سودمندی واقعی ایجاد شود نه صرفاً برای تجارت یا سفته بازی.
به این ترتیب، به گفته کوزنتسوف، حلال یا مجاز بودن یک سکه به موضوع طراحی آن بستگی دارد. از نظر او استفاده و معماری یک ارز دیجیتال عامل تعیین کننده در مطابقت یا عدم انطباق آن با قوانین شرع است و در توسعه یک ارز دیجیتال اسلامی مهمترین مساله توجه به این موضوع است.
او با اشاره به برخی موارد استفاده از ارزهای دیجیتال مثل پرداخت یا ذخیره ارزش آنها را مطابق با شریعت اسلامی عنوان می‌کند. استیبل کوین هایی مانند USD Coin یا USDT توسط ذخایر دارایی‌های واقعی پشتیبانی می‌شوند. و به همین دلیل خرید تتر و سایر ارزهای دیجیتال استیبل از نظر شرع اشکالی ندارد.
حتی برخی از ارزهای رمزنگاری شده به طور خاص برای امور مالی اسلامی ایجاد شده اند، مانند OneGram که توسط ذخایر طلا پشتیبانی می‌شود. کوزنتسوف با بیان این نکات نتیجه می‌گیرد، در حالی که برای ایجاد و پذیرش سکه‌های مطابق با شریعت چالش‌هایی وجود دارد، می‌توان با ترکیبی مناسب از دستورالعمل، قانون‌گذاری و نبوغ فنی بر این چالش‌ها غلبه کرد.
گسترش دسترسی به ارز دیجیتال اسلامی
وقتی صحبت از مزایای ارز دیجیتال اسلامی به میان می‌آید، پتانسیل جذب کاربران بیشتر از کشورهایی وجود دارد که دین غالب آنها اسلام است، زیرا هرگونه نگرانی سرمایه‌گذاران مذهبی در مورد ارزهای دیجیتال خصوصا ارز دیجیتال اسلامی را کاهش می‌دهد.
الهاشمی در رابتاط با این موضوع به cointelegraph گقته است: افزایش دسترسی مسلمانان به خدمات مالی یکی از مزایای احتمالی ارز دیجیتال اسلامی است که با قوانین شریعت مطابقت دارد. علاوه بر این، ارز دیجیتال اسلامی منطبق با شریعت، ممکن است مکانیزمی را برای مسلمانانی که از دسترسی به بانکداری متعارف محروم شده‌اند برای انجام تراکنش‌های مالی مطابق با دیدگاه‌های مذهبی خود فراهم کنند.
به گفته الهاشمی سرمایه گذاری در بانکداری اسلامی نیز ممکن است نتیجه مطلوبی داشته باشد. اگر بتوان ارزهای دیجیتال را با شریعت سازگار کرد، ممکن است بتوانیم مسلمانانی را که به دنبال سرمایه‌گذاری‌هایی هستند که به اصول دینی آنها احترام می‌گذارد، ترغیب به سرمایه‌گذاری کنیم. به همین دلیل، ممکن است پیشرفت و توسعه بیشتری در صنعت مالی اسلامی حاصل شود که برای کل اقتصاد خوب است.
از آنجایی که دنیای مالی به تکامل خود ادامه می‌دهد و فناوری‌های جدید ظهور می‌کند، برای سرمایه‌گذاران مسلمان مهم است که سازگاری این پیشرفت‌های جدید را با اصول مالی اسلامی به دقت بررسی کنند و اطمینان حاصل کنند که آنها با اهداف اخلاقی و اجتماعی این سیستم هماهنگ هستند.
