دیفای 2 چیست ؟ آشنایی با مفهوم و ارزهای دیجیتال دیفای دو

یکی از موفق‌ترین موج‌هایی که در چند سال گذشته فعالان ارزهای دیجیتال تجربه کرده‌اند، «امور مالی غیر متمرکز» (Decentralized finance | Defi) یا دیفای بوده است. پروژه‌هایی که یک خدمت مالی به صورت غیر متمرکز به کاربران خود ارائه می‌دهند، در دسته دیفای قرار می‌گیرند. ایجاد این پروژه‌ها دنیا را با شکل جدیدی از خدمات مالی آشنا کرد. ساخت پلتفرم‌های دیفای به لطف بلاک چین‌هایی که از «قرارداد هوشمند» (Smart Contract) پشتیبانی می‌کنند، محقق شد.

دیفای 2 چیست ؟

پروژه‌های دیفای رشد بسیار سریعی را طی سال‌های گذشته تجربه کردند. تعداد بسیار زیادی از این پروژ‌ه‌ها با اهداف گوناگون معرفی شدند. پلتفرم‌های مختلف دیفای سعی داشتند که هر گونه خدمت مالی که در امور مالی متمرکز وجود دارد را به صورت غیر متمرکز به کاربران ارائه کنند و در سال‌های گذشته پروژه‌های دیفای با نوآوری‌های خلاقانه به کاربران معرفی شده است. این نوآوری‌ها به قدری بنیادی و مهم هستند که کارشناسان معتقدند نسل جدیدی از پروژه‌های دیفای به دنیا معرفی خواهند شد، این پروژه‌ها با مفهوم دیفای 2 شناخته می‌شود.

اگر بخواهیم تعریفی ساده و دقیق از مفهوم دیفای 2 ارائه کنیم، باید بگوییم: دیفای 2 همان امور مالی غیر متمرکز یا دیفای است، با این تفاوت که قصد دارد مشکلاتی که در دیفای وجود داشت را حل کند. با این تعریف، ابتدا مشکلاتی که در دیفای وجود دارد را با یکدیگر مرور خواهیم کرد. در ادامه ابتدا نگاهی مختصر به راهی که تاکنون دیفای با پروژه‌های مختلف طی کرده خواهیم داشت و در ادامه به محدودیت‌هایی که در دیفای وجود دارد خواهیم پرداخت. سپس پروژه‌های دیفای دو و اقدامات آن‌ها برای حل مشکلات دیفای را بررسی می‌کنیم.

خلق مفهوم دیفای

مفهوم دیفای به لطف امکان ایجاد قرارداد هوشمند بر روی بلاک چین به وجود آمد. برای اولین بار بلاک چین اتریوم (Ethereum) اسمارت کانترکت‌ها را به دنیای ارزهای دیجیتال آورد. در نتیجه بلاک چین اتریوم بلاک چین میزبان اولین پروژه‌های دیفای بود. هر یک از این پروژه‌ها با ارائه خدمتی جدید سعی کردند دامنه خدمات امور مالی غیر متمرکز را افزایش دهند. 

«یونی سواپ» (Uniswap) و «بنسر» (Bancor) اولین صرافی‌های غیر متمرکزی بودند که راه جدیدی برای تبادلات مالی بر بستر دیفای ارائه دادند. «بازار ساز خودکار» (Automated Market Maker) ساز و کاری است که توسط این پروژه‌ها به عنوان جایگزینی برای دفترچه سفارشات (Order Book) معرفی شد. در این مدل قیمت هر ارز دیجیتال توسط الگوریتم بازار ساز خودکار تعیین می‌شود. کاربران نیز به صورت مستقیم با یکدیگر معامله نمی‌کنند و معاملات بین کاربر و قرارداد هوشمند صورت می‌گیرد. 

«کامپوند» (Compound) و «آوه» (Aave) را می‌توان نیز  اولین پروژه‌های وام دهی دانست. راهکار بسیار ساده و کاربردی بود. کاربران می‌توانستند به عنوان تامین کننده نقدینگی برای قرارداد هوشمند این پروژه‌ها، ارز دیجیتال ارسال کرده و متناسب به سرمایه خود پاداش دریافت کنند. دیگر کاربران نیز با ارائه وثیقه می‌توانستند وام دریافت کنند. سود پرداخت شده توسط وام گیرندگان، پاداش تامین کنندگان نقدینگی است. در واقع این پروژ‌ها توانستند بستری امن برای قرض دادن و قرض گرفتن ارزهای دیجیتال در فضایی غیر متمرکز ایجاد کنند.

«میکر دائو» (Maker DAO) اولین پروژه‌ای بود که استیبل کوین غیر متمرکز معرفی کرد. هر کاربر می‌توانست با ارائه وثیقه لازم، توکن DAI‌  (استیبل کوین پروژه میکر دائو) صادر کند. وجود یک استیبل کوین امری ضروری برای امور مالی غیر متمرکز بود. با وجود رمز ارز دای کاربران معاملات خود را بدون نیاز به ارزهای فیات انجام می‌دهند و از نوسانات شدید بازار ارزهای دیجیتال نیز در امان هستند. البته پروژه میکر دائو از جهت زمانی نسبت به دیگر پروژه‌هایی که تاکنون نام بردیم زودتر معرفی شد. 

مشکلات دیفای یک

همان طور که گفته شد دیفای 2 در واقع پروژه‌های اصلاح شده دیفای یک است. برای درک بهتر دیفای دو در این قسمت ابتدا به مشکلاتی که پروژه‌های دیفای یک با آن‌ها رو به رو هستند می‌پردازیم.

کاربر پسندی پروژه‌های دیفای

نحوه استفاده از پروژه‌های دیفای یک مشکل اساسی است. همان طور که گفته شد هر پروژه دیفای در واقع یک قرارداد هوشمند بوده که کاربران باید با این اسمارت کانترکت ارتباط برقرار کنند، اما نحوه کار با یک قرارداد هوشمند بر روی بلاک چین، نیازمند دانشی تخصصی است. این مسئله استفاده کاربران از پروژه‌های دیفای را بسیار محدود می‌کند. بیشتر افراد دانش عمیق برنامه نویسی نداشته و نمی‌توانند از پروژه‌های دیفای استفاده کنند.

در حال حاضر عمده پروژ‌ه‌های دیفای سایت‌هایی برای کاربران خود دارند که با استفاده از آن‌ها می‌توان به صورت غیر مستقیم با قرارداد هوشمند پروژه ارتباط برقرار کرد. کاربران با کلیک بر روی سایت فعالیت‌های خود را ثبت و  اقدامات ‌آن‌ها تبدیل به کدهای کامپیوتری می‌شود و سپس به قرارداد هوشمند بر روی بلاک چین ارسال می‌گردد. با وجود این سایت‌ها، کار برای بسیاری از کاربران راحت‌تر شده است اما همچنان مشکلات زیادی در این زمینه وجود دارد. طراحی نامناسب سایت‌‌ها یا ارائه ناقص خدمات در آن‌ها از جمله مشکلاتی است که کاربران فعال در دیفای با آن روبرو هستند.

مشکل مقیاس پذیری

در پروژه‌های دیفای، تراکنش‌ها به صورت مستقیم بر روی بلاکچین انجام می‌شود. همان طور که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، بلاک چین اتریوم میزبان اصلی پروژه‌های دیفای است. بیشتر از نیمی از پروژه‌ها بر روی این بلاک چین اجرا شده‌اند. بلاک چین اتریوم، سال‌ها است که با مشکل مقیاس پذیری دست و پنجه نرم می‌کند. یعنی در این بلاک چین هزینه انجام تراکنش‌ها بالا بوده و سرعت انجام آن‌ها نیز پایین است. در نتیجه انجام تراکنش در پروژه‌های دیفای نیز هزینه‌بر و کند خواهند بود. در نتیجه یکی از مشکلات اساسی در بسیاری از پروژ‌های دیفای، مشکل مقیاس پذیری است.

ناامنی در قراردادهای هوشمند

احتمال وجود اشکال در هر برنامه‌ کامپیوتری وجود دارد و همیشه رفع اشکالات نرم افزاری و به روزرسانی برنامه‌های کامپیوتری امری متداول محسوب می‌شود. حال تصور کنید این اشکال نرم افزاری در گاوصندوقی پر از پول وجود داشته باشد. حجم بالایی از ارزهای دیجیتال در قراردادهای هوشمند برنامه‌های دیفای نگه‌داری می‌شود.

در واقع هر یک از این اسمارت کانترکت‌ها گاو صندوق‌هایی پر از پول هستند. وجود یک اشکال نرم افزاری کوچک می‌تواند به از بین رفتن سرمایه بسیاری از کاربران آن پروژه انجامد. هر چند در طی سال‌های گذشته به امنیت قراردادهای هوشمند توجه بسیار زیادی شده است اما همچنان گاهی شاهد وقوع اتفاقاتی این چنینی هستیم. این مسئله منجر عدم اطمینان فعالان حوزه ارزهای دیجیتال به این پروژه‌ها می‌شود. 

عدم استفاده مناسب از اوراکل‌ها

«اوراکل» (Oracle) در واقعی پلی بین دنیای واقعی و بلاک چین است. یک اوراکل اطلاعات را از دنیای واقعی جمع آوری کرده و به یک قرارداد هوشمند در بلاک چین ارسال می‌کند. یک اوراکل می‌تواند API یک سایت یا دستگاه بارکد خوانی (RFID) در یک انبار کالا باشد. در پروژه‌های دیفای اما استفاده از این اوراکل‌ها چندان رایج نیست.

برخی پروژه‌ها به صورت ناقص از آن‌ها استفاده می‌کنند و برخی دیگر به طور کلی استفاده‌ای از آن‌ها ندارند. این موضوع باعث می‌شود اطلاعات لازم توسط اسمارت کانترکت‌ها دریافت نشوند. همچنین امکان انجام امور مالی که نیازمند دریافت اطلاعات بیرون از قرارداد هوشمند باشند نیز وجود نخواهد داشت.

تمرکز در دیفای

تمرکز زدایی، یکی از اهدافی بود که بیت کوین به عنوان اولین ارز دیجیتال دنبال کرد. به تبع آن همیشه فعالان ارزهای دیجیتال به دنبال این موضوع بوده‌اند. بسیاری از پروژه‌های دیفای علیرغم اینکه بر بستری غیر متمرکز فعالیت می‌کنند اما دارای ساختاری متمرکز هستند. در بسیاری از پروژه‌های دیفای تیم سازنده پروتکل می‌تواند تصمیمات مختلفی برای نحوه ارائه خدمات پروژه بگیرد. این تصمیمات گاهی می‌تواند به ضرر بسیاری از کاربرانی که از آن پروژه استفاده می‌کنند باشد. تمرکز یکی از انتقادهای مهمی است که کارشناسان به پروژه‌های دیفای دارند.

حجم بالای نقدینگی راکد در دیفای

برای هر پلتفرمی که خدمات مالی ارائه می‌دهد، نقدینگی یکی از ارکان اصلی محسوب می‌شود. در پروژه‌های دیفای نیز حجم زیادی از ارزهای دیجیتال در قراردادهای هوشمند قفل شده‌اند. یکی از انتقادهایی که به این پروژه‌ها می‌شود. حجم زیاد ارزهای دیجیتالی که می‌تواند به عنوان نیرو محرکی برای صنعت دیفای باشد، در این پروژ‌ه‌ها به صورت راکد قفل شده است.

مزایای دیفای 2 چیست ؟

پروژه‌های دیفای دو هر یک سعی کردند راه حلی برای مشکلاتی که در پروژ‌های دیفای وجود داشت ارائه دهند تا بتوانند حجم مشارکت کاربران در صنعت دیفای را افزایش دهند. در این قسمت به مزایا و راه حل‌های این پروژه‌ها خواهیم پرداخت.

مقیاس پذیری در دیفای دو

بسیاری از پروژه‌های دیفای با مشکل  سرعت پایین و هزینه بالای تراکنش‌ها مواجه بودند. پروژه‌های دیفای دو، دو راه حل برای مرتفع کردن این مشکل در نظر گرفتند. برخی از پروژ‌ه‌ها از بلاک چین‌هایی مانند بایننس اسمارت چین (‌Binance Smart Chain)‌ و یا سولانا (Solana)‌ استفاده کردند. این‌ها بلاک چین‌های لایه اولی هستند که از قرارداد هوشمند پشتیبانی می‌کنند. در نتیجه امکان ایجاد پروژ‌ه‌های دیفای بر روی آن‌ها وجود دارد.

راه حل دیگر، استفاده از بلاک چین‌های لایه دوم است. مقصد پروژ‌‌ه‌های دیفای دو بلاک چین‌های لایه دوم بر روی شبکه اتریوم بود. از جهات فنی تفاوت زیادی برای اجرای این برنامه‌ها بر روی بلاک چین‌های لایه دوم با اتریوم وجود ندارد که باعث راحتی کار و اجرای سریعتر پرو‌ژه‌ها می‌شود. ضمن اینکه این بلاک چین‌ها هزینه پایین تراکنش‌ها و سرعت بالای آن‌ها را تضمین می‌کنند. اینگونه بسیاری از پروژه‌های دیفای دو مشکل مقیاس پذیری در نسل اول دیفای را حل کردند.

بیمه در دیفای دو

سرقت ارزهای دیجیتال از قردادهای هوشمند پروژه‌های دیفای یکی از آسیب‌هایی است که باعث از دست رفتن سرمایه بسیاری از کاربران می‌شود. بسیاری از پروژه‌های دیفای 2 امکان بیمه سرمایه کاربران را فراهم کرده‌اند. به صورت کلی، روش کار به این صورت است که سرمایه‌گذاران مبلغی را به عنوان حق بیمه قرارداد هوشمند پرداخت می‌کنند تا در ازای آن در صورتی که مشکلی برای قرارداد هوشمند به وجود آمد بخشی یا کل سرمایه آن‌ها جبران شود.

دیگر بیمه‌ای که در پروژه‌های دیفای دو به کاربران ارائه می‌شود، بیمه ضرر موقت (Impermanent Loss) است. ضرر موقت زمانی رخ می‌دهد که نسبت قیمت یک دارایی به صورت موقت نامتعادل می‌شود. این بر هم ریختن توازن می‌تواند گاهی در یک استخر به حالت تعادل اولیه باز نگردد. در این صورت قیمت یک دارایی افت شدیدی داشته و تامین کنندگان نقدینگی آن دارایی ضرر زیادی متحمل خواهند شد.

این ضرر در پروژه‌های دیفای یک همواره در کمین تامین کنندگان نقدینگی است، اما در پروژه‌های دیفای دو با ایجاد سازوکاری به عنوان پشتیبان در صورتی که ضرر موقتی رخ دهد، تا حدی پروژه سرمایه از دست رفته کاربران را جبران خواهد کرد. البته کاربران باید به این نکته توجه داشته باشند که موارد ذکر شده فقط تا حدی ریسک سرمایه گذاری در پروژه‌های دیفای 2 را نسبت به پروژه‌های گذشته کمتر می‌کند،‌ اما همچنان احتمال خطر به صفر نرسیده است. در نتیجه کارشناسان توصیه می‌کنند تا حد ممکن کاربران اصول مدیریت ریسک و سرمایه را انجام دهند.

افزایش بازدهی در دیفای 2

تامین کنندگان نقدینگی در پروژ‌ه‌های دیفای خطراتی همچون وجود خطا در قراردادهای هوشمند و ضرر موقت را باید بپذیرند تا با سرمایه گذاری در این پروژه‌ها کسب سود کنند. بسیاری از کاربران این مقدار ریسک را تحمل نمی‌کنند و از طرفی دیگر بسیاری از کاربران معتقدند ریسک‌های موجود نسبت به سودی که پرداخت می‌شود، صرفه اقتصادی ندارد.

در پروژه‌های دیفای دو برای ایجاد انگیزه بیشتر به تامین کنندگان نقدینگی توکن‌های مخصوص تعلق می‌گیرد. به عنوان مثال، تامین کننده نقدینگی 10 اتر برای استخر نقدینگی ارسال می‌کند و در ازای آن 10 توکن مخصوص دریافت می‌کند. پروتکل به او این اجازه را می‌دهند که در ازای سرمایه گذاری مجدد این توکن‌ها نیز کسب سود کند، ضمن اینکه به عنوان وثیقه برای دریافت وام نیز این توکن‌ها کاربرد دارند.

این سازوکار در همه پروژه با کمی تفاوت اجرا شده است. به این صورت انگیزه بیشتری برای تامین کنندگان نقدینگی نیز ایجاد می‌شود. ضمن اینکه با مشارکت بیشتر سرمایه‌گذاران در پروژه‌های دیفای احتمال خطراتی همچون ضرر موقت نیز کاسته می‌شود.

تمرکز زدایی در پروژه‌های دیفای 2

مفهوم دائو یا سازمان مستقل غیر متمرکز (Decentralized Autonomous Organization | DAO) به پروژه‌هایی در ارز دیجیتال اطلاق می‌شود که در آن تمامی تغییرات و تصمیم‌گیری‌ها در پلتفرم، بین فعالان آن پروژه به رای گذاشته می‌شود. پروژ‌ه‌های دائو دارای توکن‌های حاکمیتی (Governance) هستند. به هر کاربر متناسب با تعداد توکن‌های حاکمیتی که دارد حق رای داده می‌شود.

در اولین پروژه‌های امور مالی غیر متمرکز ساختاری متمرکز وجود داشت، اما پروژ‌ه‌های دیفای دو با ایجاد یک دائو سعی کردند اعتماد کاربران بیشتری را جلب کنند. این پروژه‌ها توکن حاکمیتی عرضه کرده و در عمل تمامی تصمیمات در پلتفرم توسط دارندگان توکن‌ حاکمیتی که ذینفعان اصلی پروژه هستند انجام می‌شود.

ارزهای دیجیتال دیفای 2

در ادامه به معرفی اجمالی سه مورد از مطرح‌ترین پروژه دیفای دو می‌پردازیم. توجه داشته باشید، هر سه توکن معرفی شده در پلتفرم رابکس قابل خرید و فروش هستند.

کانوکس بزرگترین پروژه دیفای 2

«کانوکس» (Convex Finance) با هدف ارائه روشی برای بهبود بازدهی سرمایه در «پروتکل کرو» (Curve) ایجاد شد. کرو یک صرافی غیر متمرکز است که در ابتدا بیشتر  با هدف تبادل استیبل کوین‌ها به وجود آمد. کرو جز اولین پروژ‌ه‌های دیفای است. کانوکس مدلی بهینه برای بالابردن بهره وری سرمایه تامین کنندگان در پروژه کرو ارائه داد، به این صورت که کاربران به جای سرمایه گذاری مستقیم در کرو می‌تواند از کانوکس استفاده کنند. کانوکس با تجمیع سرمایه کاربران در کرو سرمایه گذاری می‌کند. ایده کانوکس به شدت مورد استقبال قرار گرفت و تاکنون توانسته حجم قابل ملاحظه‌ای سرمایه را جذب کند که نشانه‌ای بر موفقیت این پروژه است.

پروژه آبراکادابرا

پروژه «آبراکادابرا» (Abracadabra.Money) یک پروژه دیفای 2 در حوزه وام دهی است.  این پروژه ارائه سیستمی جهت افزایش بهره‌وری دارایی، برای سرمایه‌گذاران را دنبال می‌کند. رمز ارز این پروژه، ارز دیجیتال SPELL است. کاربران با استیک این توکن علاوه بر کارمزد، رمز ارز sSPELL دریافت می‌کنند. ارز دیجیتال sSPELL توکن حاکمیتی پروژه آبراکادابرا است. پروژه آبراکادابرا یک دائو یا سازمان مستقل غیر متمرکز است که کاربران به تناسب تعداد توکن‌های sSPELL خود، در تصمیم گیری‌های پلتفرم حق رای دارند.

پلتفرم آبراکادابرا دارای استیبل کوینی نیز به نام MIM است. کاربران می‌توانند با تامین نقدینگی یکی از استخرهای نقدینگی آبراکادابرا سود دریافت کنند. تامین کنندگان نقدینگی همزمان می‌توانند از دارایی خود که در پلتفرم قرار داده‌اند به عنوان وثیقه استفاده نمایند. تامین کننده نقدینگی میزان وام دریافتی نسبت به وثیقه را مشخص کرده و پلتفرم آبراکادابرا با استفاده از استیبل کوین MIM، به او وام می‌دهد.

پروژه آلکمیکس با رمز ارز ALCX در دیفای دو

آلکمیکس (Alchemix) یک پروتکل دیفای دو است که امکان ایجاد توکن‌های مشتقه را به کاربران می‌دهد. توکن‌هایی که ارزش آن‌ها به توکن دیگری ربط دارد. مانند پروژه آبراکادابرا، الکمیکس نیز برای ارائه خدمات از پروژه‌های نسل اول دیفای استفاده می‌کند. الکمیکس از دو پروژه میکر دائو با رمز ارز DAI و پروژه یرن فایننس با رمز ارز YFI برای خدمات مالی غیر متمرکز استفاده می‌کند.

کاربران می‌توانند با استفاده از پلتفرم الکمیکس وام دریافت کنند. آن‌ها می‌توانند از استیبل کوین‌ها به عنوان وثیقه استفاده کنند. اما نکته‌ای که در الکمیکس وجود دارد، وثیقه کاربران در الکمیکس قفل نمی‌شود. این پروژه وثیقه‌ها را از کاربران دریافت و در پروژه یرن فایننس برای دریافت سود سرمایه‌گذاری می‌کند. نکته حائز اهمیت، سود تعلق گرفته به سرمایه کاربر به عنوان بازپرداخت وام آن‌ها محسوب می‌شود. الکمیکس اولین پلتفرمی است که بازپرداخت وام را در صورت تمایل کاربر به صورت خودکار انجام می‌دهد. الکمیکس را می‌توان اثباتی برای توانایی‌های پروژ‌ه های دیفای در تعامل با یکدیگر دانست.

جمع بندی

بسیاری از فعالان در ارزهای دیجیتال مفهوم دیفای 2 را چندان درست نمی‌دانند. آن‌ها معتقدند فقط بهبودهایی در عملکرد پروژه‌های دیفای صورت گرفته است. این دسته از کاربران تغییراتی بسیار عمیق‌تر را شایسته تغییر نام می‌دانند. به هر حال، مسئله مهم در دیفای یا دیفای 2 یا هر اسم دیگری که کاربران آن را ترجیح می‌دهند، رشد روز افزون این پروژه‌ها است.

همچنان این پروژه‌ها سهم بسیار ناچیزی از مراودات مالی در سطح جهان را به خود اختصاص داده‌اند و فضای رشد بسیار زیادی پیش روی آن‌ها وجود دارد. پلتفرم‌های مختلفی هر روزه در صنعت دیفای معرفی می‌شود. هر یک از این پلتفرم‌ها با ایجاد نوآوری‌های جدید در پی کسب قسمتی از خدمات مالی هستند. نگاه فعالان این حوزه به رشد بیش از پیش دیفای در سال‌های پیش رو بسیار خوشبینانه به نظر می‌رسد.