۷ مورد استفاده از توکن‌های غیر قابل تعویض | کاربردهای NFT

مفهوم «توکن‌ بی‌مانند» یا «توکن غیر قابل تعویض» (Non-Fungible Token | NFT)، در سال‌های اخیر توجه‌های بسیاری را به خود جلب کرده است. اگر هنوز مفهوم توکن‌های غیر قابل تعویض را نمی‌دانید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله NFT چیست را مطالعه کنید. این توکن‌ها که به اختصار «ان اف تی» (NFT) نامیده می‌شوند، دارایی‌هایی رمزنگاری‌شده هستند که بر روی بلاک چین قرار دارند و برخلاف سایر ارزهای دیجیتال، آن‌ها را نمی‌توان با دارایی‌های هم‌ارزشِ خود معاوضه کرد. ویژگی کمیابی و منحصربه‌فرد بودن توکن‌های غیر قابل تعویض، موجب شده تا موارد استفاده گوناگونی برای آن‌ها یافت شود. استفاده در آثار هنری و کلکسیونی، فضای مالی، بازی‌ها و موسیقی همگی از کاربردهای NFT هستند. با رشد و گسترش توکن‌های بی‌مانند، موارد استفاده از آن‌ها نیز افزایش پیدا خواهند کرد.

تا پیش از ظهور NFT، ایجاد کمیابی برای دارایی‌های دیجیتال بسیار دشوار بود. به عنوان مثال با وجود قانون کپی‌رایت،‌ مخاطبان می‌توانستند به سادگی آثار هنری دیجیتال را کپی کرده یا بهایی به ازای آن‌ها نپردازند، اما با توسعه توکن‌های غیر قابل تعویض، بسیاری از هنرمندان توانستند آثار خود را به NFT تبدیل و از طریق آن‌ها درآمدزایی کنند.

توسعه توکن‌های غیر قابل تعویض تنها به همین‌جا محدود نمی‌شود. از املاک و مستغلات گرفته تا حمل‌ونقل، می‌توان از NFT برای تأیید اصالت و اعتبار بسیاری از دارایی‌های منحصربه‌فرد و کلکسیونی استفاده کرد. گرچه مفهوم NFT مفهومی جدید است و جای کار فراوان دارد، اما پروژه‌های بسیار زیادی وجود دارند که با این مفهوم قابل اجرا هستند. در ادامه مهم‌ترین موارد استفاده از توکن‌های غیر قابل تعویض به طور جداگانه شرح داده خواهند شد.

کاربرد NFT در آثار هنری دیجیتال

جعل آثار هنری در دنیای واقعی ممکن نیست. تابلوی «شب پرستاره» از ونسان ون گوگ را در نظر بگیرید. ممکن است افرادی بسیار ماهر آن را کپی کرده و اثری کاملا مشابه با آن رسم کنند، اما همواره راهی برای تشخیص اصالت این آثار وجود دارد. این کار در آثار هنری مجازی به این سادگی نیست زیرا این آثار به راحتی قابل کپی هستند. توکن‌های بی‌مانند به حل چنین مشکلات دیرینه‌ای در ارتباط با مسئله کمیابی آثار هنری دیجیتال به ما کمک می‌کنند.

آثار هنری کریپتو بیشترِ ارزش خود را از اصالت و مالکیت دیجیتال خود به دست می‌آورند. به عنوان نمونه، «کریپتوپانک ها» (CryptoPunks) را در نظر بگیرید. همه افراد می‌توانند این کریپتوپانک‌ها در شبکه اتریوم ببینند و تصویر آن را ذخیره یا دانلود کنند،‌ اما هیچ‌یک نمی‌توانند ادعا کنند که مالک نسخه اصلی آن هستند.

اجازه دهید به مثالی دیگر اشاره کنیم. هنرمند ناشناسی به نام «پاک» (Pak)، مجموعه‌ای NFT طراحی کرد که هر یک با دیگری تنها در عنوان تفاوت داشت. پاک توانست با توجه به عنوان‌های این توکن‌ها (عناوین ساده‌ای همچون «ارزان» یا «گران» یا «فروخته نشده»)، به هر یک ارزش متفاوتی اعطا کند. این کلکسیون این سوال را در ذهن متبادر می‌کند که یک اثر هنری، ارزش خود را از کجا به دست می‌آورد؟

در توکن‌های بی‌مانند،‌ ارزشِ ایجادشده الزاما به اثر هنریِ وابسته به آن مربوط نیست و اثبات مالکیت آن دارایی‌ اهمیت دارد. به دلیل همین ویژگی، آثار هنری کریپتو امروزه یکی از محبوب‌ترین و رایج‌ترین موارد استفاده از توکن‌های بی‌مانند هستند. باید توجه داشت که این آثار تنها کاربردهای NFT نیستند و در ادامه سایر موارد استفاده از توکن‌های غیر قابل تعویض معرفی خواهند شد.

کاربرد NFT در آثار کلکسیونی

آثار دیجیتال کلکسیونی و قابل جمع‌آوری، طیف وسیعی از آثار را در بر می‌گیرند و تقاضای زیادی برای آن‌ها وجود دارد. همان‌طور که از نام ‌آن‌ها معلوم است، آثار کلکسیونی به آثاری اطلاق می‌شود که قابل جمع‌آوری هستند. این آثار الزاما ارزش هنری ندارند اما به عنوان مثال ممکن است از آن‌ها برای ابراز طرفداری نسبت به فرد یا چیزی استفاده شود.

از خرگوش «پنکیک سواپ» (PancakeSwap) گرفته تا «NFT مخصوص سالگرد تأسیس صرافی بایننس» (Binance Anniversary NFT)‌، می‌توان نمونه‌هایی از این آثار را نام برد. محبوبیت آثار کلکسیونی تا جایی پیش رفته که حتی «اتحادیه ملی بسکتبال آمریکا» (NBA)، توکن‌های قابل جمع‌آوری‌ای به نام «ان‌بی‌ای تاپ شات» (NBA Top Shot) ایجاد کرده است.

این دسته از توکن‌های غیر قابل تعویض، بخش زیادی از سهم فروش بازارهای NFT همچون «اُپن‌سی» (OpenSea)، «بیکری سواپ» (BakerySwap) و «ترژرلند» (Treasureland) را فرا گرفته‌اند. در برخی موارد، یک توکن NFT می‌تواند هم یک توکن کلکسیونی باشد و هم یک اثر هنری. کریپتوپانک‌ها یک نمونه از توکن‌های بی‌مانندی‌ هستند که علاوه بر ویژگی کلکسیونی، زیبایی هنری و بصری نیز دارند، اما نخستین توئیت «جک دورسی» (مدیرعامل پیشین توئیتر)،‌ نمونه‌ای مناسب از یک NFT کلکسیونی است که الزاما دارای ارزش هنری نیست.

دورسی از طریق پلتفرمی توئیت خود را به حراج گذاشت و سپس آن را تبدیل به NFT کرد. افراد در این پلتفرم می‌توانند توئیت‌های خود را به توکن تبدیل کرده و برای هر توئیت یک قیمت پیشنهادی لحاظ کنند. خریداران ممکن است قیمت بالاتری برای آن توئیت پیشنهاد کنند و نویسنده توئیت می‌تواند به دلخواه خود،‌ پیشنهاد را پذیرفته یا رد کند. در صورت پذیرش،‌ توئیت در بلاک چین مینت می‌شود و یک NFT یکتا با امضای خود شخص می‌سازد.

هر توکن بی‌مانند با آی‌دی نویسنده توئیت امضا شده و تنها خود او می‌تواند آن توئیت را به صورت NFT مینت کند. در طی این فرآیند، یک توکن قابل جمع‌آوری یکتا ساخته می‌شود که آن را می‌توان مبادله کرد یا نگه داشت. مفهوم فروختن یک توئیت ممکن است کمی عجیب باشد، اما نمونه بسیار خوبی از ایجاد قابلیت جمع‌آوری به وسیله NFT است. در واقع،‌ انگار نمونه دیجیتالی از یک امضای شخصی داریم.

کاربرد NFT در فضای مالی

کاربردهای NFT در «دیفای» (DeFi) نیز فراوان است و این توکن‌ها می‌توانند مزایای منحصربه‌فردی در فضای مالی غیر متمرکز فراهم کنند. به عنوان مثال، از NFT می‌توان به عنوان وثیقه وام استفاده کرد. توکن‌های غیر قابل تعویض، فرآيند ایمن‌سازی وام‌های وثیقه‌ای را تسهیل می‌کنند، زیرا وام‌گیرنده در این حالت می‌تواند توکنی به وام‌دهنده ارائه دهد تا ریسک عدم بازگشت وام را کاهش دهد. وام‌دهنده هم‌چنین می‌تواند ارزش فعلی NFT و تقاضاهای موجود برای آن را برررسی کرده و با دقت بیشتری برای اعطای وام تصمیم بگیرد.

برخی از توکن‌های غیر قابل تعویض قیمت‌های بسیار بالایی دارند و به همین دلیل ممکن است به سادگی خریداری برای آن‌ها پیدا نشود. اگر بتوانیم این توکن‌ها را تقسیم‌بندی کنیم، هزینه آن‌ها بین چندین خریدار تقسیم می‌شود و قابلیت نقدشوندگی NFT بالاتر می‌رود. به این ترتیب علاوه بر افزایش قابلیت نقدشوندگی، تعداد افراد بیشتری می‌توانند این توکن‌های بی‌مانند را خریداری کنند. نحوه تقسیم‌بندی توکن‌های غیر قابل تعویض به این شکل است که ابتدا NFT مربوطه در قرارداد هوشمند قفل شده و معادل آن توکن‌های ERC20 ایجاد می‌شود، سپس توکن‌های ERC20 به عنوان توکن‌های تقسیم‌شده NFT استفاده می‌شوند.

موارد ذکر شده جزو تنها کاربردهای NFT در فضای مالی نیستند و به مرور زمان و با گسترش محبوبیت توکن‌های بی‌مانند، کاربردهای  بیشتری برای آن‌ها در فضای مالی ایجاد می‌شود. در ادامه، سایر کاربردهای NFT را بررسی خواهیم کرد.

کاربرد NFT در بازی‌ها

در صنعت بازی، تقاضای بالایی برای آیتم‌های منحصربه‌فردی وجود دارد که قابل تبادل و خرید و فروش هستند. کمیابی این آیتم‌ها به طور مستقیم بر قیمت آن‌ها تأثیر می‌گذارد. گیمرها با این آیتم‌های ارزشمند دیجیتال به خوبی آشنایی دارند. برای خرید و فروش این آیتم‌ها درون بازی‌ها می‌توان از کاربردهای NFT و فناوری بلاک چین استفاده کرد.

توکن‌هایی که برای بازی‌های ویدیویی استفاده می‌شوند،‌ جنبه‌هایی هنری، کلکسیونی و انواع کاربردها را برای بازی‌کنندگان فراهم می‌آورند. با این وجود،‌ حتی در بازی‌های ویدیویی بزرگ‌تر با بودجه‌های بالاتر، پیاده‌سازی کاربردهای NFT هنوز جای کار فراوانی دارد.

به عنوان مثال، «اکسی اینفینیتی» (Axie Infinity) و «بتل پتس» (Battle Pets)،‌ هر دو بازی‌هایی مشابه «پوکمون» (Pokémon) هستند که حیوانات دست‌آموز دیجیتالی و آیتم‌های قابل تبادل دارند. توکن‌های این بازی‌ها را همچنین می‌توان در بازارهایی خارج از بازی و از طریق مبادله «همتا به همتا» (Peer-to-Peer) خرید و فروش کرد.

توکن‌های غیر قابل تعویض بازی‌ها می‌توانند صرفا تزئینی باشند، اما بسیاری از آن‌ها کاربردهای خاصی نیز دارند. هر حیوان دست‌آموز در اکسی اینفینیتی، توانایی‌های خاصی برای مبارزه دارد. این توانایی‌ها بر ارزش کلی حیوان برای خرید و فروش اثر می‌گذارند. تعیین ارزش هر حیوان دست‌آموز به مجموعه‌ای از ظاهر،‌ ویژگی‌ها و کاربردهای آن بستگی دارد.

کاربرد NFT در موسیقی

کاربردهای NFT تنها به موارد بالا منتهی نمی‌شود. توکن‌های غیر قابل تعویض می‌توانند در موسیقی نیز کاربرد داشته باشند. یک فایل صوتی را می‌توان به یک توکن غیر قابل تعویض الصاق نمود و یک موسیقی کلکسیونی ایجاد کرد. این روش،‌ مشابه اتفاقی است که در سایر آثار هنری NFT رخ می‌دهد، اما این تنها مورد از کاربردهای NFT در حوزه موسیقی نیست.

یکی از مهم‌ترین مشکلات موسیقیدان‌ها، دریافت سهم منصفانه از حق امتیاز آثار خود است. این هنرمندان حداقل دو راه برای دستیابی به یک درآمد منصفانه دارند: پلتفرم‌های استریم مبتنی بر بلاک چین، و ارائه حق امتیاز با استفاده از بلاک چین. با این حال، رقابت با «آمازون موزیک» (Amazon Music)‌ یا «یوتیوب» (Youtube) در سرویس‌های استریم،‌ برای پروژه‌های کوچک بلاک چین چندان کار ساده‌ای نیست. حتی وقتی غول صنعت موسیقی، «اسپاتیفای» (Spotify)،‌ در سال 2017 میلادی روشی مبتنی بر بلاک چین به نام «مدیا چین» (MediaChain)‌ را اجرا کرد، در عمل سودی به هنرمندان و موسیقیدانان نرسید.

پروژه‌های کوچک‌تری نیز هستند که به صورت متمرکز با هنرمندان مستقل فعالیت داشته‌اند. «راکی» (Rocki) بر «بایننس اسمارت چین» (Binance Smart Chain)، پلتفرمی به هنرمندان ارائه می‌دهد تا بتوانند حق امتیاز خود را بفروشند و موسیقی خود را استریم کنند.

گسترش و محبوبیت این کاربردهای NFT در موسیقی، بسته به این است که سرویس‌های بزرگتر استریم موسیقی از آن استفاده کنند. ترکیب موسیقی با NFT ایده بسیار خوبی است، اما دستیابی به آن بدون پشتیبانی شرکت‌های تهیه‌کننده موسیقی، کار چندان ساده‌ای نیست.

کاربرد NFT در دارایی‌های دنیای واقعی

کاربردهای NFT تنها به فضای دیجیتال محدود نیست و با برقراری ارتباط بین NFT و دارایی‌های دنیای واقعی نیز می‌توان روش‌هایی دیجیتالی برای اثبات مالکیت ایجاد کرد. به عنوان مثال در املاک و مستغلات، معمولا با اسناد فیزیکی اموال سروکار داریم. با ایجاد توکن‌هایی از این اسناد،‌ می‌توان دارایی‌های غیرنقدی همچون خانه یا زمین را به بلاک چین منتقل کرد. قانون‌گذاران تاکنون فعالیت چندانی در راستای اجرای این عملیات انجام نداده‌اند،‌ اما امید است در آینده پیشرفت‌هایی را در این زمینه شاهد باشیم.

در آوریل سال 2021، «شین دالگراف» (Shane Dulgeroff) توکن غیر قابل تعویض ایجاد کرد که نماینده یک ملک آماده فروش در کالیفرنیا بود. به این NFT،‌ یک اثر هنری دیجیتال نیز متصل شده بود و هر که در حراج برنده می‌شد،‌ به مالکیت توکن و ملک دست می‌یافت. با این حال،‌ شرایط قانونی دقیق این موقعیت و حقوق فروشنده و خریدار چندان مشخص نبود.

توکن‌های غیر قابل تعویض در خرید و فروش اقلام کوچک‌تری همچون زیورآلات و جواهر نیز می‌توانند به عنوان سند، به اثبات مالکیت کمک کنند. به عنوان مثال، یک الماس واقعی معمولا سندی رسمی مبنی بر اصالت خود دارد. اگر فردی قصد داشته باشد که این الماس را بدون سند بفروشد،‌ نمی‌تواند اصالت آن را ثابت کند و به احتمال زیاد،‌ با خریدار به مشکل برمی‌خورد. همین مشکل،‌ با مفهوم NFT قابل حل است. اگر یک NFT نماینده یک شی باشد،‌ داشتن آن NFT به اندازه داشتن خود شی،‌ دارای اهمیت می‌شود. با پیشرفت روزافزون «اینترنت اشیا» (IoT)،‌ کاربردهای NFT در دارایی‌های دنیای واقعی نیز فزونی می‌یابد.

کاربرد NFT حمل‌ونقل

تکنولوژی بلاک چین می‌تواند به واسطه قابلیت تغییرناپذیری و شفافیت خود،‌ در صنعت حمل‌ونقل نیز بسیار کارآمد باشد. در حمل‌ونقل غذا،‌ کالاها و سایر اقلام فاسد شدنی،‌ اهمیت دارد که بدانیم هر کدام برای چه مدتی و در کجا بوده‌اند. از NFT می‌توان برای ردیابی اطلاعاتی از محصول همچون مبدأ،‌ مسیر و موقعیت مکانی انبار استفاده کرد.

به عنوان مثال، تصور کنید که یک جفت کفش لوکس در کارخانه‌ای در ایتالیا ساخته شده و یک NFT به نمایندگی از آن ایجاد می‌شود که می‌توان آن را به سرعت از روی بسته‌بندی کفش،‌ اسکن کرد.

همین که محصول وارد زنجیره تأمین می‌شود، NFT آن اسکن شده و داده‌های جدیدی به آن افزوده می‌گردد. این داده‌ها می‌تواند موقعیت مکانی انبار آن و زمان ورود یا خروج باشد. به محض این که کفش‌ها به مقصد نهایی خود می‌رسند،‌ مغازه‌دار می‌تواند آن را اسکن کرده و موقعیت مکانی جدید آن را ثبت کند. در نهایت یک تاریخچه دقیق از اطلاعاتی همچون اصالت کفش و سفری که طی کرده، در دسترس خواهد بود.

روش‌های فرضی زیادی برای پیاده‌سازی کاربردهای NFT در زنجیره تأمین وجود دارد، اما تمامی این روش‌ها وابسته به این هستند که تمام مراحل زنجیره، از آن استفاده کنند. تعداد افراد ذی‌نفع در این فرآیند در سطح جهان زیاد است، بنابراین امکان دارد که اجرای این کاربرد در عمل دشوار باشد. با این حال امید است که در آینده، این مورد از کاربردهای NFT نیز گسترش بیشتری بیابد.

جمع‌بندی

با بالا رفتن تعداد توکن‌های غیر قابل تعویض در جهان، انتظار می‌رود که در آینده ایده‌های جدیدتر و موارد استفاده بیشتری از آن‌ها ببینیم. در حال حاضر برخی از کاربردهای NFT فرصت نیافته‌اند تا از ایده یا پروژه اولیه فراتر بروند. برخی از کاربردها چندان محبوب یا فراگیر نیستند اما با این وجود، توکن‌های غیر قابل تعویض به احتمال زیاد در کاربردهایی همچون آثار هنری یا کلکسیونی،‌ ماندگاری خود را حفظ خواهند کرد.