ICO یا عرضه اولیه ارز دیجیتال چیست ؟ 0 تا 100 عرضه اولیه

یکی از راه های کسب درآمد از ارز دیجیتال استفاده از عرضه اولیه ارز دیجیتال است. به فروش کوین یا توکن توسط یک پروژه برای جمع آوری منابع مالی لازم جهت راه‌اندازی پروژه، عرضه اولیه کوین (Initial Coin Offering) می‌گویند. پروژه‌های ارز دیجیتال برای جمع آوری سرمایه لازم، ابتدا طرح و ایده خود را به صورت «وایت پیپر» (White Paper) در سایت و حساب‌های کاربری پروژه در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند.

در این مدت پروژه‌ها سعی می‌کنند با معرفی بیشتر خود در بین فعالان ارز دیجیتال، فروش بهتری در عرضه اولیه ارز دیجیتال داشته باشند. سپس نوع توزیع توکن و مقدار آن را مشخص و در بازه زمانی تعیین شده توکن‌های پروژه به علاقمندان به فروش می‌رسد. در این مقاله به انواع توزیع و روش‌‌های عرضه توکن خواهیم پرداخت و به سوالاتی همچون، شرکت در عرضه اولیه منطقی سودمند است؟ یا چگونه یک عرضه اولیه پروژه مناسب را تشخیص دهیم؟ نیز پاسخ خواهیم داد.

 عرضه اولیه ارز دیجیتال چیست ؟

عرضه اولیه ارز دیجیتال با هدف جمع آوری سرمایه لازم برای اجرای یک پروژه ارز دیجیتال صورت می‌گیرد. در ژانویه 2012 در «انجمن مجازی بیت کوین تاک» (Bitcointalk Forum)، یک مهندس نرم افزار به نام «جی آر وایلت» (J.R willett) مقاله‌ای با عنوان دومین وایت پیپر بیت کوین را به صورت عمومی منتشر کرد. او در این مقاله ایده ایجاد بلاک چینی بر روی شبکه بیت کوین را مطرح کرد. در این بلاک چین جدید، رمز ارزهای جدید با قوانین متفاوت می‌توان ایجاد کرد.

وایلت در مقاله خود ایجاد رمز ارز جدید و ایده جمع آوری سرمایه برای پروژ‌های تازه را از طریق فروش کوین مطرح کرد. او در آن زمان نمی‌دانست که پنج سال بعد ایده او بر روی بلاک چینی دیگر به نام اتریوم عملی خواهد شد. جی آر وایلت در سال 2013 پروژه «مستر کوین» (Master coin) را راه اندازی کرد. این پروژه در واقع یک لایه بر روی بلاک چین بیت کوین بود که امکان ساخت دارایی‌های مختلف را فراهم می‌کرد.

برخی از دارایی‌ها که مطرح‌ترین آن‌ها استیبل کوین «تتر» (USDT) است، بر روی این شبکه صادر شدند. بخاطر ضعف‌های بنیادی که بلاک چین بیت کوین برای پذیرش لایه‌های بالاتر بلاک چین دارد، این پروژه با معرفی بلاک چین اتریوم در بین فعالان ارزهای دیجیتال به فراموشی سپرده شد. این شبکه در سال 2015 به «اومنی» (Omni) تغییر نام یافت.

عرضه اولیه کوین چگونه انجام می‌شود؟

یکی از مراحل اصلی و ابتدایی برای عرضه اولیه ارز دیجیتال، انتشار وایت پیپر است. وایت پیپر با هدف آشنایی سرمایه گذاران بالقوه و عموم کاربران با پروژه از طریق یک فایل PDF یا سایت رسمی پروژه در دسترس همگان قرار می‌گیرد. اهداف پروژه و نقشه راهی که دارد و بسیاری مسائل فنی پروژه در وایت پیپر توضیح داده می‌شود.

یکی دیگر از پارامترهای اصلی عرضه اولیه ارز دیجیتال، مشخص کردن فضای عرضه اولیه است. بلاک چین اتریوم را می‌توان مهم‌ترین شبکه برای میزبانی عرضه اولیه کوین دانست. با توجه به اینکه بسیاری از پروژه‌های ارز دیجیتال از بستر این شبکه استفاده می‌کنند. عرضه اولیه آن‌ها نیز در شبکه اتریوم انجام شده است.

روش کار در عرضه‌ اولیه‌ کوین در شبکه اتریوم به طور کلی، اینگونه است که کاربران رمز ارز اتر (ETH) به قرارداد هوشمند پروژه ارسال و قرارداد هوشمند با توجه به مبلغ ارسالی توکن برای آدرس فرستنده اتر، ارسال می‌کند. لازم به ذکر است که بسیاری از پروژه‌هایی که اکنون بلاک چین خود را دارا هستند برای جمع آوری سرمایه و راه‌اندازی پروژه خود از بستر اتریوم استفاده کرده‌اند.

رمز ارز بی ان بی (BNB) کوین بومی بلاک چین بایننس چین (Binance Chain)‌ و رمز ارز ترونیکس (TRX) کوین بومی بلاک چین ترون (Tron) مطرح‌ترین این پروژه‌ها هستند. این پروژه‌ها پس از راه اندازی بلاک چین خود به صورت رسمی اعلام کردند، دارندگان توکن‌ها می‌توانند با ارسال توکن به آدرسی که مشخص کرده‌اند، کوین شبکه بر روی  بلاک چین جدید دریافت کنند. 

بلاک چین‌های بایننس اسمارت چین (Binance Smart Chain)، ترون (Tron)، سولانا (Solana)‌ و چند بلاک چین دیگر در کنار بلاک چین اتریوم به گزینه‌های محبوب برای راه اندازی پروژه‌های مختلف ارز دیجیتال در بین توسعه دهندگان تبدیل شدند. در بیشتر عرضه‌ها، پروژه‌ها با توجه به بلاک چین میزبان پروژه، از کریپتوکارنسی بومی آن بلاک چین برای جمع آوری سرمایه در عرضه اولیه کوین استفاده می‌کنند. 

روش عرضه اولیه کوین که پیش‌تر توضیح داده شد را می‌توان اولین نوع عرضه اولیه کوین بدانیم. با مرور زمان پروژه‌ها راه‌های دیگری برای عرضه اولیه توکن یا کوین خود ابداع کردند که در ادامه این مطلب به آن‌ها خواهیم پرداخت. یکی دیگر از مسائل اصلی در وایت پیپر، نحوه توزیع رمز ارز هر پروژه است. در ادامه با انواع مدل‌های توزیع ارز دیجیتال آشنا می‌شویم.

نحوه توزیع در عرضه‌ اولیه ارز دیجیتال

برای عرضه اولیه ارز دیجیتال، بنیانگذاران پروژه‌ها سه راهکار برای تعیین مقدار و قیمت هر توکن می‌توانند اتخاذ کنند. در ادامه به توضیح هر یک از این راهکارها خواهیم پرداخت.

• مقدار عرضه مشخص و قیمت ثابت: در این مدل، بنیانگذاران پروژه مقدار توکن و قیمت هر توکن را پیش از شروع عرضه اولیه کوین مشخص ‌می‌کنند.
• مقدار عرضه ثابت و قیمت پویا: در این مدل، بنیانگذاران پروژه تعداد توکنی ‌که در عرضه اولیه ارز دیجیتال به فروش خواهد رسید را مشخص می‌کنند، اما قیمت توکن تعیین نمی‌شود. در این روش ابتدا مبالغ کاربران جمع آوری می‌گردد و برای تعیین قیمت مبلغ جمع آوری شده به تعداد توکن‌ها تقسیم می‌شود. به این صورت قیمت هر توکن مشخص و به تناسب مبلغ ارسالی برای هر کاربر توکن ارسال می‌شود.
• مقدار عرضه پویا و قیمت ثابت: در این مدل، بنیانگذاران پروژه مقدار مبلغی که باید جمع آوری شود را تعیین می‌کنند و تعداد توکن‌هایی که باید عرضه شود تعیین نمی‌شود.

چه اتفاقی برای سرمایه جمع آوری شده در ICO‌ می‌افتد؟

پس از پایان عرضه اولیه کوین، امکان دارد مبلغ جمع آوری شده کمتر از مبلغی باشد که پروژه مشخص کرده است. در این صورت امکان دارد مبالغ به سرمایه گذاران عودت داده شده و عرضه اولیه کوین پروژه شکست خورده محسوب شود. اما با جمع آوری مبلغ مورد نیاز، پروژه شروع شده و مبالغ جمع آوری شده در راستای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده هزینه می‌شود.

چه کسی می‌تواند عرضه اولیه ارز دیجیتال راه‌اندازی کند؟

هر کسی که ایده پروژه ارز دیجیتال داشته باشد،‌ می‌تواند برای فراهم کردن پشتوانه مالی یک عرضه اولیه کوین راه‌اندازی کند. با اینکه این آزادی عمل در ابتدا مزیت محسوب می‌شود، یک خطر بالقوه نیز به شمار می‌رود. کلاهبرداران به راحتی می‌توانند با ایجاد یک پروژه ساختگی و راه اندازی عرضه اولیه کوین مبالغ بسیار زیادی از کاربران به سرقت ببرند. کارشناسان همیشه توصیه می‌کنند سرمایه‌گذاران پیش از شرکت در یک عرضه اولیه کوین تحقیقات کاملی پیرامون هر پروژه انجام دهند.

روش pre-ICO چیست؟

برخی از پروژه‌های ارز دیجیتال، پیش از عرضه اولیه کوین اقدام به پیش فروش توکن‌های پروژه می‌کنند. در این مرحله پروژه در حال کار بر روی ایده و فراهم سازی نیازهای اولیه برای ICO است. تکمیل ایده پروژه، نقشه راه، الزامات فنی و نوشتن وایت پیپر اقداماتی است که در این مرحله در حال تکمیل است. این پروژه‌ها با ارائه یک Pre-ICO مبلغ کمی برای ادامه پروژه جمع آوری می‌کنند.

سرمایه‌گذاران ریسک بالاتری برای سرمایه گذاری بر روی پروژه در این مرحله متحمل می‌شوند. پروژه در ابتدای راه بوده و هیچ تضمینی برای نتایج آینده وجود ندارد. البته قیمت توکن‌ پروژه در این مرحله پیش فروش بسیار ارزان‌تر از عرضه اولیه کوین است. پروژه‌ها با قیمت گذاری پایین‌تر در این مرحله سعی می‌کنند سرمایه‌گذاران را به انجام این سرمایه‌گذاری وادار کنند.

روش IEO چیست؟

عرضه اولیه صرافی (Initial Exchange Offering | IEO) روشی برای ارائه توکن‌های جدید و جمع آوری سرمایه با استفاده از پلتفرم یک صرافی متمرکز ارز دیجیتال است. بزرگترین ویژگی این روش عرضه کوین، وجود یک صرافی ارز دیجیتال متمرکز برای بررسی پروژه است. صرافی‌های ارز دیجیتال برای عدم خدشه به اعتبار خود،‌ هر پروژه که درخواست عرضه اولیه از طریق صرافی‌ آن‌ها را داشته باشد از جهات مختلف مورد بررسی قرار خواهند داد.

صرافی‌ها پروژه، بنیان گذاران، نحوه تقسیم توکن‌های پروژه، وایت پیپر، اهداف پروژه و بسیاری پارامترهای دیگری که یک پروژه می‌تواند داشته باشد را بررسی می‌کنند. به این دلیل IEO، یک گزینه کم ریسک‌تر برای کاربران ارز دیجیتال محسوب می‌شود. البته این به معنای تضمین موفقیت پروژه در آینده نیست و اینگونه ریسک‌ها همیشه وجود دارند.

علیرغم مزیت‌هایی که عرضه اولیه صرافی متمرکز دارد، این روش دارای معایبی نیز است. در این روش برخلاف عرضه اولیه کوین شاید همه افراد امکان خرید توکن پروژه را نداشته باشند. در این روش تنها مشتریان صرافی امکان خرید توکن پروژه را خواهند داشت. به عنوان مثال بسیاری از ایرانیان از عرضه‌ اولیه کوین صرافی بایننس محروم هستند. همچنین در این روش امکان دارد صرافی برای لیست کردن پروژه هزینه‌ای دریافت کند یا در غالب توکن‌های پروژه سهمی بگیرد.

اولین عرضه اولیه صرافی متمرکز در 17 آپریل 2019 انجام شد اما IEO‌ که برای اولین بار این مدل عرضه را در بین کاربران ارزهای دیجیتال مطرح کرد کمی بعد در ژانویه 2019 صورت گرفت. بایننس لانچ پد (Binance launchpad) یکی از خدمات صرافی بایننس برای عرضه پروژه‌های جدید است که در این تاریخ برای اولین بار شروع بکار کرد. رمز ارز بیت تورنت (‌BTT) در این رویداد عرضه شد که طی در مدت زمان 18 دقیقه بیش از هفت میلیون دلار برای این پروژه جمع آوری شد.

روش IDO چیست؟

عرضه اولیه کوین صرافی غیر متمرکز (Initial DEX Offering | IDO) نوع دیگری از عرضه توکن پروژ‌‌ه‌ها است که طی آن با استفاده از استخرهای نقدینگی یک صرافی غیر متمرکز عرضه توکن‌های پروژه بین سرمایه گذاران انجام می‌شود.کاربران در این روش با ارسال ارز دیجیتالی (در بیشتر عرضه‌ها چند ارز دیجیتال از طرف پروژه تعیین می‌شود) به استخر نقدینگی مشخص در صرافی، رمز ارز پروژه را دریافت می‌کنند.

از جمله مزیت‌های اصلی این روش، دسترسی یکسان همه افراد دنیا به این عرضه‌ها است. همان طور که مشخص است در این روش کاربران نیازی به احراز هویت یا دیگر اقدامات این چنینی ندارند. مزیت دیگر این روش دسترسی فوری بنیان گذاران پروژه‌ها به منابع مالی است. بنیان گذاران پروژه به صورت آنی پس از پایان عرضه به منابع مالی جمع آوری شده دسترسی خواهند داشت.

شاید بزرگترین عیب این مدل را بتوان عدم نظارت به پروژه‌ها و نداشتن امنیت مناسب دانست. اولین عرضه اولیه کوین صرافی غیر متمرکز در ژوئن 2019 توسط پروتکل راون (Raven Protocol) انجام شد. این عرضه در بستر بایننس دکس (Binance DEX) که صرافی غیر متمرکز بایننس است، صورت گرفت.

روش INO چیست؟

عرضه اولیه NFT یا توکن غیر قابل تعویض (Initail NFT Offering | INO) پس از مطرح شدن هر چه بیشتر توکن‌های بی مانند یا همان NFT در بین کاربران ارزهای دیجیتال شکل گرفت. در این نوع از عرضه اولیه تعداد خاصی توکن غیر قابل تعویض برای سرمایه گذاران ارسال می‌شود. در بیشتر پروژه‌ها توکن‌هایی که در این عرضه‌ها به سرمایه‌گذاران تعلق می‌گیرد با توکن‌هایی که با راه‌اندازی پروژه توزیع می‌شود متفاوت است. به این صورت توکن‌هایی که در عرضه اولیه توزیع می‌شود برای همیشه خاص خواهند بود.

علت این کار، ترغیب بیشتر سرمایه‌گذاران به شرکت در عرضه اولیه توکن‌های بی‌مانند پروژه است. یکی از کاربردهای توکن‌های بی مانند، آثار هنری است. به این خاطر بسیاری از هنرمندان به این نوع توکن‌های ایجاد یک پروژه NFT علاقه نشان می‌دهند. از جمله مزایای INO‌ راه‌اندازی راحت‌تر نسبت به دیگر روش‌های عرضه اولیه کوین است. در صورتی که پروژه NFT مطرح شود نیز، برای سرمایه گذاران اولیه پروژه بازدهی بسیار بیشتری به همراه خواهد داشت.

روش STO‌ چیست؟

عرضه توکن اوراق بهادار (Security Token Offering) مدلی است که در آن اوراق بهادار مانند برگه‌های سهام به صورت توکن شده و به کاربران عرضه می‌شود. در این عرضه هر توکن دارای پشتوانه‌ای از اوراق بهادار است. اوراق بهادار می‌تواند برگه سهام یک شرکت، سند بدهی بانک، اوراق قرضه یا دیگر اوراق باشد. عرضه توکن اوراق بهادار توسط یک صرافی متمرکز انجام می‌شود. این توکن‌ها بر روی بلاک چینی غیر متمرکز صادر می‌شوند اما برای صدور آن‌ها سخت‌گیری‌های زیادی توسط نهادهای متمرکز دولتی وجود دارد.

یکی از مواردی که در سال‌های 2018 و 2019 این نوع عرضه را بین کاربران ارزهای دیجیتال محبوب کرد همین سخت گیری‌ها بود. یک شرکت برای انجام عرضه توکن اوراق بهادار به صورت دقیق مورد بررسی نهادهای مالی دولتی قرار می‌گرفت. هر چند بسیاری از شرکت‌ها تحمل این فرآیند را نداشتند اما برخی دیگر به خاطر استقبال مناسبی که از این روش انجام می‌شد حاضر به انجام آن بودند. استقبال کاربران نیز به دلیل امنیت بالای این روش بود.

روش IGO‌ چیست؟

عرضه اولیه بازی (Initial Gaming Offering) مانند عرضه اولیه کوین است با این تفاوت که در این نوع عرضه، NFT یا توکن بازی در آن به فروش می‌رسد. سرمایه‌گذاران می‌توانند با خرید توکن‌های بازی در این پروژه‌ها سرمایه گذاری کنند. در صورتی که بازی پس از انتشار مورد توجه کاربران زیادی قرار بگیرد، سودهای قابل توجهی به سرمایه‌گذاران اولیه خواهد رسید.

با افزایش محبوبیت بازی‌های مبتنی بر بلاک چین، این مدل از عرضه در سال‌های گذشته محبوبیت زیادی در بین کاربران ارزهای دیجیتال پیدا کرده است. علیرغم اینکه در عرضه اولیه بازی امکان بازدهی بسیار بالا برای سرمایه‌گذاران وجود دارد اما مانند هر نوع عرضه اولیه دیگری این مدل نیز دارای ریسک‌ها و مخاطراتی است. کاربران پیش از سرمایه‌گذاری در این پروژه‌ها باید جوانب مختلف پروژه را بررسی کنند و مدیریت ریسک و سرمایه حتما انجام دهند.

روش ITO چیست؟

عرضه اولیه توکن (Initial Token Offering) بر روی عرضه توکن‌هایی که کاربری خاصی دارد تمرکز دارد. کلمات توکن و کوین در ارزهای دیجیتال با اینکه تفاوت فنی دارند اما در بین بسیاری از کاربران ارزهای دیجیتال به صورت یکسان استفاده می‌شود. در اینجا نیز منظور از عرضه اولیه کوین و توکن نیز تفاوت‌های فنی این دو نیست. 

عرضه اولیه توکن تفاوتی بنیادی با انواع دیگر عرضه‌های اولیه ارزهای دیجیتال دارد. هدف نهایی در عرضه‌های اولیه جمع آوری سرمایه لازم برای راه‌اندازی پروژه ارزهای دیجیتال است اما در ITO هدف ارائه نوعی دسترسی به کاربران است. هر کاربری که یک توکن دریافت کند یک دسترسی خاص با توجه به پروژه خواهد داشت. در واقع کاربرد این نوع عرضه بیشتر اختصاصی کردن دسترسی یک جامعه خاص محسوب می‌شود.

مزایا و معایب عرضه اولیه ارز دیجیتال

در ادامه مزایا و معایبی که عرضه‌ اولیه ارز دیجیتال یا ICO می‌تواند داشته باشد را با یکدیگر مرور خواهیم کرد. البته هر یک از روش‌های عرضه اولیه کوین که در این مقاله آورده شد تفاوت‌هایی در عرضه با یکدیگر دارند اما مزایا و معایب  هر یک در موارد محدودی با یکدیگر متفاوت خواهند بود.

مزایای عرضه اولیه ارز دیجیتال

• یکی از راه‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال عرضه اولیه کوین است.
• در بیشتر پروژه‌های ارز دیجیتال به گونه‌ای است که در صورت موفقیت پروژه، سود بسیار مناسبی به سرمایه‌گذاران آن پروژه (که در عرضه اولیه آن شرکت کرده‌اند) خواهد رسید.
• در بیشتر روش‌های عرضه اولیه ارز دیجیتال کاربران بدون هیچ محدودیتی می‌توانند در عرضه اولیه کوین شرکت کنند. دسترسی به اینترنت تنها لازمه بسیاری از عرضه‌های اولیه کوین است.
• در بسیاری از روش‌های عرضه اولیه کوین، خرید و فروش مستقیم بین بنیان‌گذاران پروژه و سرمایه گذاران انجام می‌شود. هیچ واسطی در این عرضه‌ها وجود ندارد.
• راه‌اندازی عرضه اولیه کوین برای بیشتر شرکت‌های نوپا که شاید اصلا مطرح نباشند نیز فراهم است.

معایب عرضه اولیه کوین

• وجود پروژه‌های تقلبی و کلاهبرداری از کاربران همچنان در عرضه اولیه کوین وجود دارد. هر چند در برخی روش‌ها این خطر کمتر شده است.
• در صورتی که پروژه موفقیتی کسب نکند، امکان دارد تمامی مبلغی که سرمایه‌گذاران پرداخت کرده‌اند با بی ارزش شدن توکن پروژه از بین برود.
• در بسیاری از مواقع امکان دارد پروژه از سرعت رشد پایینی برخوردار باشد. در این صورت، علیرغم موفقیت پروژه بازگشت سرمایه برای سرمایه‌گذاران بسیار طولانی خواهد بود.

عرضه اولیه بیت کوین چه زمانی بود؟

بیت کوین هرگز عرضه اولیه کوین نداشت. بسیاری از ارزهای دیجیتال عرضه اولیه کوین یا یکی از اشکال آن را برای جمع آوری سرمایه انتخاب می‌کند، اما برخی از پروژه‌های ارز دیجیتال هم هرگز عرضه اولیه کوینی برگزار نمی‌کنند. از همان ابتدا به ازای هر بلاکی که در شبکه بلاک چین بیت کوین ساخته می‌شد، به سازنده بلاک چند بیت کوین تعلق می‌گرفت. بسیاری از ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین هستند. دوج کوین و لایت کوین نیز از مطرح‌ترین پروژه‌های ارزهای دیجیتال هستند که عرضه اولیه کوین را تجربه نکردند.

 شاید با توجه به مثال‌های گفته شده که همه کوین‌ها دارای بلاک چین با الگوریتم اجماع اثبات کار هستند، تصور اینکه کوین‌ها با شبکه اثبات کار عرضه اولیه کوین ندارد به وجود آید، اما این تصور اشتباهی است. مثال نقض این تصور شبکه اتریوم است که از الگوریتم اثبات کار پشتیبانی می‌کند اما عرضه اولیه کوین را ارز دیجیتال اتر (ETH) تجربه کرد. در واقع راه اندازی عرضه اولیه کوین برای یک پروژه یک سیاست داخلی است که  بنیان‌گذاران پروژه بر حسب شرایطی که پروژه دارد اتخاذ می‌کنند.

جمع بندی

عرضه اولیه کوین و روش‌های مختلفی که برای آن به وجود آمده است یکی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال است. پروژه‌ها می‌توانند با عرضه اولیه کوین سرمایه لازم برای شروع کار خود را فراهم کنند. کاربران نیز با موفقیت پروژه از سود حاصل از رشد پروژه بهره‌مند خواهند شد. البته این نوع از سرمایه‌گذاری خطراتی دارد.

کاربران همواره باید به این خطرات توجه کنند. اصول مدیریت ریسک و سرمایه را را بکار گیرند و سپس در عرضه اولیه کوین پروژه‌های مختلف شرکت کنند. کارشناسان افزایش دانش در ارزهای دیجیتال را برای پایین‌تر آوردن ریسک، به کاربران علاقمند به این حوزه توصیه می کنند.