فهرست مطالب
- توکن بانکی چیست؟
- نمونه توکن بانکی در ایران
- ویژگیهای مهم توکن بانکی
- تفاوت توکن امنیتی بانکی با ارز دیجیتال بانک مرکزی
- انواع توکن امنیتی بانکی
- مزایای بالقوه توکن بانکی
- چالشهای پیادهسازی توکن بانکی
توکن بانکی یا ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) نوعی پول رسمی است که مستقیما توسط بانکهای مرکزی صادر میشود. برخلاف پولهایی که در گذشته با طلا یا دیگر کالاهای فیزیکی پشتیبانی میشدند، ارز فیات ارزش خود را از دولت میگیرد، نه از یک دارایی مشخص! از آنجا که این نوع ارز را خودِ بانک مرکزی منتشر میکند، کنترل کامل بر شیوه انتشار و نظارت بر آن نیز در اختیار همان نهاد قرار دارد.
هرچند بسیاری از کشورها هنوز در مراحل ابتدایی بررسی و اجرای CBDC هستند، اما انتظار میرود با پیشرفت فناوری و تغییرات نظام مالی، استفاده از آن در آینده گسترش یابد. در این بررسی از آکادمی رابکس به طور کامل در مورد توکن بانکی صحبت میکنیم.
توکن بانکی چیست؟
ارز دیجیتال بانک مرکزی یا CBDC نوعی پول دیجیتال رسمی است که مستقیما توسط بانک مرکزی هر کشور صادر میشود و ارزش آن دقیقا برابر با واحد پول ملی مانند ریال، دلار یا یورو است. برخلاف ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیت کوین که مدیریت و پشتوانه مشخصی ندارند، توکن بانکی تحت نظارت دولت است و ثبات و ارزش آن توسط بانک مرکزی تضمین میشود. درحقیقت، تمامی مراحل خرید بیت کوین بدون نظارت نهادی و توسط خدمات صرافی انحام میشود.
ساختار و نحوه عملکرد؛ توکن بانکی چگونه کار میکند؟
توکن بانکی کاملا دیجیتال است و مانند اسکناس یا سکه نیازی به چاپ، نگهداری یا جابهجایی فیزیکی ندارد. به همین دلیل، بسیاری از هزینههای مربوط به توزیع و مدیریت پول نقد حذف میشود. تراکنشهای داخلی و بینالمللی با استفاده از CBDC سریعتر، امنتر و کمهزینهتر انجام میشود. همجنین بانک مرکزی میتواند با تکیه بر فناوریهای نوین، نظارت دقیق و لحظهای بر جریان پول داشته باشد.
در برخی طرحها، سطحی از ناشناس بودن برای کاربران نیز در نظر گرفته شده تا حریم خصوصی تا حدی حفظ شود. همجنین برای استفاده از توکن بانکی یا سرمایهگذاری در ارزهای دیجیتال، کاربران از کیف پول ارز دیجیتال یا والت کریپتو بهره میبرند که امکان ذخیره، ارسال و دریافت داراییها را بهصورت امن فراهم میکند.
مقایسه توکن بانکی با ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز
تفاوت CBDC با ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز در پشتوانه و کنترل متمرکز آن است. رمزارزها به دولتها وابسته نیستند، مثلا قیمت لحظه ای بیت کوین بر اساس عرضه و تقاضای بازار دائما نوسان میکند. از طرفی، ارزش توکن بانکی همیشه با پول ملی برابر است و توسط بانک مرکزی تنظیم میشود. اگرچه برخی کشورها برای ثبت تراکنشها از بلاک چین استفاده میکنند، بهکارگیری بلاک چین در CBDC الزامی نیست و سیستمهای بانکی متمرکز نیز میتوانند آن را بهطور موثر مدیریت کنند.
جایگاه توکن بانکی و شرکتی در اقتصاد دیجیتال
توکن بانکی بهعنوان پلی میان پول سنتی و فناوریهای مالی نوین عمل میکند. این ارز دیجیتال همزمان اعتماد به پول ملی را حفظ میکند و زیرساختهای پرداخت دیجیتال را گسترش میدهد. نتیجه آن افزایش شمول مالی (دسترسی به خدمات مالی روزمره)، کاهش هزینههای پرداخت و آمادگی بیشتر برای اقتصاد دیجیتال آینده است.
تاریخچه و توسعه توکنهای بانکی
توجه به CBDCها طی سالهای اخیر و همزمان با رشد فناوریهای نوینی مانند بلاک چین و گسترش استفاده از ارزهای دیجیتال افزایش یافته است. اکنون بیش از ۱۱۴ کشور در مرحله بررسی، آزمایش یا توسعه ارز دیجیتال بانک مرکزی قرار دارند. یکی از نمونههای پیشرو، کشور باهاما است که در سال ۲۰۲۰ نخستین توکن بانکی رسمی خود به نام «دلار شنی» را معرفی کرد. هدف از این اقدام، تقویت شمول مالی و فراهمکردن دسترسی آسانتر شهروندان به خدمات مالی بود.
نمونه توکن بانکی در ایران
رمزریال نسخه دیجیتالی ریال و شکل رسمی پول الکترونیکی بانک مرکزی ایران محسوب میشود که با هدف افزایش امنیت، سرعت و شفافیت پرداختها در سال ۱۴۰۱ معرفی شد. این پول دیجیتال برخلاف رمزارزهای غیر متمرکز، کاملا تحت نظارت بانک مرکزی ایران عمل میکند و ارزش آن دقیقا برابر ریال است. رمزریال امکان انجام تراکنشهای فوری، کمهزینه و قابل ردیابی را فراهم میکند و میتواند زیرساختی برای خدمات نوین مالی، یارانههای هدفمند و پرداختهای خُرد باشد. با این حال، این پروژه هنوز در مرحله آزمایشی است.
ویژگیهای مهم توکن بانکی
ارز دیجیتال بانک مرکزی چند ویژگی مهم دارد که آن را از سایر انواع پول و داراییهای دیجیتال متمایز میکند. مهمترین این ویژگیهای آن پشتیبانی دولتی، امنیت بالا و ثبات ارزش هستند. در مورد پشتیبانی دولتی قبلتر صحبت کردیم، اما اکنون به سراغ دو گزینه دیگری میرویم:
حفظ امنیت
امنیت یکی از اولویتهای اصلی در طراحی CBDC است. این ارز دیجیتال با استفاده از فناوریهایی مانند رمزنگاری و زیرساختهای دیجیتال پیشرفته محافظت میشود تا تراکنشها و دادههای کاربران امن بماند. برخلاف پول نقد که در صورت گمشدن یا سرقت قابل بازیابی نیست، توکن بانکی قابلیت ردیابی دارد و تراکنشهای آن از طریق سیستم بانکی ثبت و پیگیری میشود. با این حال، در طراحی بسیاری از مدلهای CBDC، سازوکارهایی برای حفظ حریم خصوصی کاربران نیز در نظر گرفته میشود تا اطلاعات شخصی آنها تا حد امکان مخفی بماند.
ثبات ارزش
ثبات ارزش یکی از تفاوتهای اساسی میان CBDC و ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز است. قیمت لحظه ای اتریوم دائما در حال نوسان است، اما ارزش پشتیبانی توکن دولتی همیشه برابر با پول ملی باقی میماند. این ثبات به دلیل ارتباط مستقیم CBDC با سیاستهای پولی بانک مرکزی است. در نتیجه، پشتیبانی از توکن شرکتی دولتی گزینهای مناسب برای تراکنشهای روزمره، خریدهای کوچک و حتی نگهداری ارزش بهعنوان پول رسمی محسوب میشود.
تفاوت توکن امنیتی بانکی با ارز دیجیتال بانک مرکزی
بد نیست به یک موضوع مهم اشاره کنیم که باعث رفع ابهام میشود. توکن امنیتی بانکی و ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) دو مفهوم متفاوت هستند. توکن امنیتی بانکی ابزاری برای احراز هویت و افزایش امنیت تراکنشهای بانکی است و یک رمز یکبار مصرف یا روش تایید هویت را در اختیار کاربر قرار میدهد. از طرفی، ارز دیجیتال بانک مرکزی یک نوع پول دیجیتال رسمی است که توسط بانک مرکزی صادر میشود و نقش «پول» را در اقتصاد ایفا میکند. توکن امنیتی هیچ ارزش مالی مستقلی ندارد، در حالی که CBDC ارزش برابر با پول ملی دارد. همچنین توکن بانکی یک ابزار احراز هویت و امنیت برای دسترسی به ارز دیجیتال بانک مرکزی یرای انجام ایمن تراکنشها است.
انواع توکن امنیتی بانکی
توکنهای بانکی و شرکتی ابزارهایی برای احراز هویت و تأمین امنیت تراکنشهای مالی هستند و بسته به نیاز کاربران و سطح امنیت مورد انتظار در انواع مختلف طراحی میشوند. در ادامه به این توکنها اشاره میکنیم:
توکنهای سختافزاری
دستگاههای فیزیکی کوچکی مانند کلیدهای امنیتی یا کارتهای هوشمند هستند که یک رمز یکبار مصرف (OTP) تولید میکنند. این توکنها به دلیل عدم وابستگی به شبکه گوشی یا اینترنت، سطح امنیت بسیار بالایی دارند و در برابر حملات سایبری و بدافزارها مقاوماند. اغلب در سازمانهای بزرگ، بانکها و سامانههایی استفاده میشوند که به احراز هویت چندمرحلهای نیاز دارند.
توکنهای نرمافزاری
در قالب اپلیکیشن روی گوشی یا رایانه نصب میشوند و همان عملکرد توکنهای سختافزاری را بهصورت دیجیتال دارند. این توکنها با تولید رمزهای پویا، امکان احراز هویت ایمن را فراهم میکنند و به دلیل دسترسی آسانتر، هزینه کمتر و انعطافپذیری بیشتر، در بسیاری از بانکها و کسبوکارها مورد استفاده قرار میگیرند. توکنهای نرمافزاری بخشی مهمی از زیرساختهای پرداخت آنلاین هستند و برای امضای دیجیتال نیز کاربرد دارند.
توکنهای مبتنی بر پیامک
در این روش، رمز یک بار مصرف از طریق پیامک به شماره موبایل کاربر ارسال میشود. این نوع توکن سادهتر و رایجتر است و در بانکها و سرویسهای پرداخت اینترنتی برای کاربران عمومی استفاده میشود. هرچند امنیت آن نسبت به سختافزار و نرمافزار کمتر است، اما برای بسیاری از تراکنشهای روزمره کافی و کاربردی است. اگر هم میپرسید: «توکن برای شرکت چیست؟» اغلب به این نوع توکنها اشاره میشود که در در بخشهای غیر بانکی کاربرد دارد.
توکنهای بیومتریک
توکنهای بیومتریک از ویژگیهای زیستی افراد مانند اثر انگشت، تشخیص چهره یا اسکن عنبیه برای احراز هویت استفاده میکنند. این روش امنیت بسیار بالایی دارد، زیرا دادههای بیومتریک منحصر به فرد و غیرقابل تقلب هستند. بانکها برای جلوگیری از سوءاستفادههای هویتی، این نوع توکنها را در اپلیکیشنهای موبایلی و دستگاههای خودپرداز هوشمند به کار میگیرند. بیومتریک در حوزههایی مانند شرکت توکن و سامانههای دولتی به دلیل امنیت بالا رایج شده است.
توکنهای مبتنی بر NFC و RFID
توکنها از طریق فناوریهای نزدیکبرد مانند NFC و RFID عمل میکنند. کارتهای بدون تماس، برچسبهای هوشمند و ابزارهای پوشیدنی از این دسته هستند. کاربر با نزدیک کردن توکن به دستگاه پذیرنده، احراز هویت یا پرداخت را انجام میدهد. این روش سرعت و سهولت بالایی دارد و در محیطهایی مانند مترو، شرکتها و سازمانهایی استفاده میشود که کنترل سریع دسترسی لازم است.
توکنهای مبتنی بر بلاک چین و کریپتوگرافی
این توکنها بر پایه فناوری بلاک چین ساخته میشوند و با استفاده از الگوریتمهای رمزنگاری پیشرفته، امنیت بسیار بالایی ایجاد میکنند. کلیدهای خصوصی و عمومی و امضای دیجیتال باعث میشوند جعل یا دستکاری تراکنش تقریبا غیرممکن شود. این نوع توکن حتی در فرآیندهای رسمی مانند توکن برای ثبت شرکت نیز کاربرد دارد. اگر هم میپرسید: «توکن شرکت در مزایده چیست؟» اغلب به این نوع توکن اشاره می شود که هدفش داشتن مجوز ورود به یک رقابت محدود در فضای ارزهای دیجیتال است.
مزایای بالقوه توکن بانکی
- توکن شرکتی میتواند دسترسی افرادی که حساب بانکی ندارند یا از خدمات بانکی محدودی استفاده میکنند، به پرداختهای دیجیتال آسانتر کند. این موضوع به مشارکت بیشتر آنها در فعالیتهای اقتصادی کمک میکند.
- به کمک CBDC، انجام تراکنشها سریعتر، امنتر و کمهزینهتر میشود. این ارز میتواند زیرساخت پرداخت مدرنتری ایجاد کند و از بسیاری از هزینهها و زمانبر بودن روشهای سنتی بکاهد.
- توکن بانکی امکان کنترل بهتر بانکهای مرکزی بر عرضه پول را فراهم میکند. این موضوع کمک میکند سیاستگذاران بتوانند تورم و سایر متغیرهای اقتصادی را دقیقتر مدیریت کنند.
- توکن شرکتی میتواند خطرات مربوط به هجوم بانکی و برخی بحرانهای مالی را کاهش دهد و به تقویت امنیت و پایداری نظام مالی کمک کند.
چالشهای پیادهسازی توکن بانکی
- ایجاد و مدیریت توکن شرکتی مستلزم زیرساختهای پیشرفته و قابلاعتماد است. طراحی سیستمی که هم ایمن باشد و هم در دسترس عموم، به فناوری پیچیده و سرمایهگذاری گسترده نیاز دارد.
- CBDCها مانند هر سیستم دیجیتال دیگری در معرض حملات سایبری قرار دارند. یک حمله گسترده میتواند اعتماد عمومی را خدشهدار کرده و ثبات مالی را به خطر بیندازد.
- با گسترش توکن بانکی، نقش بانکها و واسطههای مالی ممکن است تضعیف شود. این موضوع میتواند پیامدهای پیشبینینشدهای برای ثبات مالی و نحوه تأمین سرمایه در اقتصاد ایجاد کند.
- پیادهسازی CBDC نیازمند تنظیم قوانین جدید و سازگاری با مقررات مالی موجود است. موضوعاتی مانند نحوه نظارت، حریم خصوصی و چگونگی تعامل توکن شرکتی با سیستم بانکی فعلی باید بهطور دقیق مشخص شود.
کلام آخر: توکن بانکی یا توکن شرکتی، ابزار افزایش امنیت!
توکن بانکی یا CBDC ابزاری نوآورانه برای افزایش امنیت و اعتماد در تراکنشهای مالی دیجیتال است. این توکن به حفاظت از حسابها و اطلاعات حساس کاربران کمک میکند و به صورت سختافزاری، نرمافزاری، بیومتریک، پیامکی و مبتنی بر فناوریهای نوین و غیره در دسترس هستند. با گسترش خدمات آنلاین و افزایش تهدیدهای سایبری، استفاده از توکنهای بانکی به یک ضرورت تبدیل شدهاند. پیش بینی میشود در آینده نزدیک، بسیاری از کشورها زیرساختهای مالی خود را به سمت استفاده از توکن بانکی ببرند.
نظر خود را با ما به اشتراک بگذارید